فناوریهای شناسایی و ردیابی
بارکد ، RFID ، شناسایی با امواج رادیویی ، ردیابی ، ردگیری، ردیابی ماهواره ای ، GPS ، بینایی ماشین ، بیومتریک ، کارت هوشمند، سنسورفناوریهای شناسایی و ردیابی
بارکد ، RFID ، شناسایی با امواج رادیویی ، ردیابی ، ردگیری، ردیابی ماهواره ای ، GPS ، بینایی ماشین ، بیومتریک ، کارت هوشمند، سنسورمقاله الگویی نوین برای استقرارRFidدر فرآیند جابجایی اسناد مالکیت
الگویی نوین برای استقرار RFid در فرآیند جابجایی اسناد مالکیت
در سازمان بورس
محمد مهدی سپهری، دانشیار گروه مهندسی فن‌آوری اطلاعات، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه تربیت مدرس
دلبر جعفرپور، کارشناس ارشد بازاریابی و تجارت الکترونیک، سازمان بورس و اوراق بهادار
چکیده
امنیت اطلاعات در سازمان‌های مبتنی بر اطلاعات نقش قابل توجهی را در رسیدن به اهداف آن سازمان بازی می‌کند و اهمیت این موضوع در سازمان بورس و اوراق بهادار بسیار چشمگیرتر می‌باشد، بطوریکه یکی از اساسی‌ترین چالشهای پیش‌روی سازمان، محافظت از اطلاعات اشخاص می‌باشد و پیاده سازی راهکاری درجهت جلوگیری از سوءاستفاده احتمالی، به عنوان یک گزینه اجتناب ناپذیر فراروی سازمان بورس است. RFid، فن‌آوری نو و هدفمندی است که قابلیت ردیابی و بررسی اعتبار اسناد، می‌تواند از جمله مزایای برجسته‌ای آن باشد و ساختار سازمان را تحت تاثیر قرار دهد.
امروزه روند رو به رشد فن‌آوری رادیویی از ابعاد مختلف صنایع را تحت تاثیر قرار داده و باعث تسهیل و ارتقاء فرآیندها گردیده است. طی بیش از یک قرن، رسانه‌های رادیویی، حرکت موفقیت‌آمیزی را پشت سر گذاشته‌اند و تا بدانجا پیش رفته‌اند که پدیده تراشه رادیویی و خوانش‌گرهای شناسایی رادیویی، پدیده RFidرا شکل داده‌اند. این تراشه‌ها در بسیاری از سیستمهای مختلف بازرگانی، صنعتی، کنترلی و انتقال اطلاعات به‌کار رفته و تاثیر چشمگیری در بالا بردن کارایی سیستم داشته‌اند. از برجسته‌‌ترین ویژگیهای فن‌آوری RFid توانایی قابل توجه آن در ذخیره اطلاعات و قابل کنترل بودن این اطلاعات است .
این مقاله به بررسی ابعاد مختلف ضرورت پیاده‌سازی این سیستم در سازمان بورس و غلبه بر نقاط ضعف سیستم فعلی می‌پردازد. برای رسیدن به این مهم ابتدا با دسته‌بندی شکایات واصله به سازمان بورس طی یک سال، درصد شکایات ناشی از سوءاستفاده و جعل از اسناد مورد بررسی قرار می‌گیرد و دلایل و لزوم پیاده سازی این سیستم بر شمرده می‌شود، آنگاه زیر‌ساختهای اساسی لازم، تجهیزات، مراحل و ملاحظات پیاده‌سازی ارائه می‌گردند و درنهایت برآورد هزینه‌ای برای پیاده‌سازی هرچه بهتر فن‌آوری مذکور تشریح می‌شود.
واژه های کلیدی: RFid، اسناد مالکیت، سازمان بورس و اوراق بهادار
1- مقدمه
سیستم RFid تکنولوژی جدید و کاملا منعطفی است که به خودی‌خود و تنها با نصب تجهیزات سخت افزاری آن نمی‌توان انتظار معجزه داشت و آنچه که این سیستم را شاخص کرده است امکان گزارش‌گیری‌های متنوع و نرم افزار و بانک اطلاعاتی آن است و دقیقا این ویژگی است که سیستم را قادر می‌سازد تا با انواع کاربردها سازگار شود.[1] استفاده از فن‌آوری RFid، هزینه فعالیت‌های دستی را کاهش می‌دهد و باعث افزایش سرعت انجام فرآیندها می‌شود؛ با حذف دخالت انسان در ورود اطلاعات، خطا را کاهش داده و دقت اطلاعات جمع‌آوری شده را افزایش می‌دهد. فناوری RFid، امکان کنترل فرآیند‌های غیر قابل رؤیت و نیز ویرایش اطلاعات تگها را در اختیار ما می‌گذارد. استفاده از تکنولوژی RFid، همچنین به افزایش امنیت اطلاعات و یکپارچگی سیستم می‌انجامد[3,2] و علاوه‌بر‌این می‌تواند در سیستمهای متکی بر اطلاعات از جمله سازمان بورس و اوراق بهادار تاثیر‌گذار باشد.
2- تاریخچه RFid
بررسی ادبیات موضوع مربوط به تکنولوژی RFid نشان می‌دهد که اولین بار در سال 1846 میلادی، نور و امواج رادیویی به عنوان بخشی از طیف انرژی الکترومغناطیسی کشف شد و به دنبال آن پیشرفت‌‌های قابل توجهی در مورد این امواج و کاربردهای آن صورت گرفت. در سال 1944 میلادی سلف RFidدر ابعادی به اندازه یک چمدان سفر‌ی بزرگ و مجهز به باتری ساخته شد و 4 سال بعد هنری استاکمن، اندیشۀ به‌کارگیری RFid در ارتباطات را مطرح کرد. این اندیشه تا سالها بعد به‌کار گرفته نشد تا اینکه در سال 1970 میلادی، نظارت بر حیوانات از طریق سامانه‌های RFid عملی شد. پیشرفت در تکنولوژی RFidادامه پیدا کرد و در صنایع مختلف از جمله در کنترل ایاب و ذهاب خودروها و کارکنان شرکت‌ها (در نروژ)، در شرکت فروشگاههای زنجیره‌ای و به‌جای بارکد، در کتابخانه مرکزی شهر مونیخ (آلمان) و حتی در زندان‌ها، بیمارستان‌ها و مدیریت اموال اداری (به‌جای برچسب کالا) استفاده شد.[4] جدول شماره 1 جزییات موجود در این تکنولوژی، که در منابع مختلف به آن اشاره شده بود، را از زمان کشف تاکنون [15, 12, 3, 2] نشان می‌دهد.
جدول شماره 1: تاریخچه RFid
ردیف | سال(میلادی) | توضیح | |
1 | 1846 | فاراده کشف می‌کند که نور و امواج رادیویی، بخشی از طیف انرژی الکترومغناطیسی هستند. | |
2 | 1864 | ماکسول نظریه میدان‌های الکترومغناطیسی را ارایه می‌دهد. | |
3 | 1887 | هاینریش هرتز، برای نخستین بار موفق به ارسال و دریافت موج رادیویی می‌شود و ویژگیهای آن را مطالعه می‌کند مانند: بازتاب، شکست و قطبش. | |
4 | 1896 | مارکنی، نخستین کسی است که موفق می‌شود در دو سوی اقیانوس اطلس، امواج رادیویی را ارسال و دریافت کند و به‌زعم پیروان نظریۀ مک لوهان، از آن پس کهکشان مارکنی، شروع می‌شود. | |
5 | 1922 | رادار اختراع شد. | |
6 | 1944 | سلف RFid در ابعادی به اندازه یک چمدان سفر‌ی بزرگ و مجهز به باتری، در درون هواپیماهای جنگی جای گرفت تا از روی زمین، امکان شناسایی هواپیمای خودی از دشمن فراهم شود. |
ادامه جدول شماره 1
ردیف | سال(میلادی) | توضیح | |
7 | 1948 | هنری استاکمن، اندیشۀ به‌کارگیری RFid در ارتباطات را مطرح کرد که تحت عنوان "ارتباطات توسط قدرت تابشی" معروف شد اما با وجود مسایل لاینحل بسیار، تا حدود سی سال بعد، کاربردی نشد. | |
8 | دهۀ1960 | پژوهش‌های بنیادی پیرامون به‌کارگیری فرستنده ـ گیرنده‌های یک بیتی برای کنترل کالا از طریق رادیویی آغاز شد. | |
9 | دهۀ1970 | نظارت بر حیوانات از طریق سامانه‌های RFid عملی شد. | |
10 | دهۀ1980 | RFid در کنترل ایاب و ذهاب خودروها و کارکنان شرکت‌ها (در نروژ) به‌کار رفت. | |
11 | دهۀ1990 | RFidبرای امنیت اسکی‌بازان و در پرداخت‌های الکترونیکی نیز به‌کار گرفته شد. | |
12 | 2002 | RFid وارد راهبرد توسعۀ ملی فناوری اطلاعات در کشور کرۀ جنوبی (و چند کشور دیگر) شد. | |
13 | 2003 | استفاده از RFid در درون کارت‌های شناسایی افراد | |
14 | 2005 | از RFid و با تزریق "تراشۀ" آن زیر پوست انسان، برای شناسایی افراد استفاده شد. همچنین جزوه " اینترنت‌چیزها" حاوی کاربردهای RFid در اینترنت، از طرف اتحادیۀ بین‌المللی مخابرات (ITU) منتشر شد. | |
15 | 2006 | کتاب‌های کتابخانه مرکزی شهر مونیخ (آلمان) مجهز به برچسب RFid شد و از " کتابخانۀ هوشمند" بهره‌برداری شد. در همین سال کالاهای بسیاری در سراسر جهان مجهز به RFid شدند و از RFid در زندان‌ها، بیمارستان‌ها و مدیریت اموال اداری (به‌جای برچسب کالا) استفاده شد. |
همچنین به‌کارگیری RFid در وسایل همراه مانند تلفن[5] و کامپیوتر نیز مطرح شد و به این ترتیب ملاحظه می‌شود که RFid به گونه‌ای پرشتاب در بسیاری از ابعاد زندگی نفوذ نمود و طی تنها نیم قرن کاربرد آن در بسیاری از جنبه‌های زندگی خودنمایی نمود. سرعت رشد و توسعه این فن‌آوری، تحولی عظیم در بسیاری از صنایع ایجاد نمود و بسیاری از رویه‌های موجود را دچار تغییرات اساسی کرد[6] و به نظر می‌رسد که روز به روز زمینه‌های جدیدتری نیز برای بهره‌گیری از توان این فن‌آوری کشف گردد.
3-RFid و کاربرد آن در سیستمهای مختلف
RFid مخفف عبارت Radio-Frequency Identification و به معنای شناسایی یک کد توسط تکنولوژی رادیویی و برمبنای فرکانسی تعریف شده است. سیستم RFid شامل قسمتهای زیر است :
تگ ها
تگ خوان ها
سرورها
شکل شماره 1 ارتباط بین اجزاء سیستم RFidرا نشان می‌دهد.
شکل شماره 1: نمونه یک سیستم RFid
همانطور که مشهود است تکنولوژی یاد شده از امواج رادیویی برای شناسایی خودکار اشخاص و اشیاء استفاده می‌کند. با کمی دقت کاربرد متنوع تکنولوژی RFid در طیف وسیعی خودنمایی می‌کند. تجهیز کلیه اجناس به تگهای RFid در بزرگترین فروشگاههای زنجیره‌ای آمریکا از جمله Wal-mart [7]و Donald's Mc، استفاده در تیغهای ژیلت[8]، کاربرد تگهای مزبور جهت کنترل دسترسی اشخاص به بخشهای مختلف ارگان‌های امنیتی، کنترل موجودی[10,9]، کنترل انبار و یا در سطح وسیع‌تر و در حمل و نقل کالا[11] مواردی از این دست می‌باشد. کارایی این فن‌آوری در نظام تحویل بار در آژانسهای هواپیمایی و فرودگاه‌ها[13,12] نیز چشمگیر می‌باشد که موارد گم گردیدن ساک مسافران و یا مواردی که ناشی از شباهت ساک‌ها می‌باشد را به حداقل رساند. در واقع می‌توان گفت استفاده از تگهایRFid در اشیاء کارایی قابل توجهی در تشخیص، ردیابی و دریافت اطلاعات صحیح دارد و این موضوع در شرایطی است که جعل تگها کاری بسیار دشوار می‌باشد و در مورد اشیاء و مدارکی که در معرض پدیده جعل قرار دارند از جمله تولیدات دارویی[14]، سیگار، مواد غذایی، عطرها و لوازم آرایشی، قطعات یدکی و محصولات با مارک‌های مختلف و اسناد مهم می‌تواند کاربرد داشته باشد.[15]
بررسی عملکرد فن آوری RFid در سیستمهای مختلف و نتایج کسب شده از تاثیر‌گذاری بارز آن، نشان از کارآیی فن‌آوری مذکور دارد و مطمئنا می‌تواند در بحث افزایش امنیت اطلاعات و کنترل جابجایی اسناد در سازمان بورس و کارگزاریها نقش برجسته‌ای را ایفا نماید. تخلفاتی که در سازمان بورس و اوراق بهادار صورت گرفته است بیشتر ناشی از سهولت امکان جعل اسنادی می‌باشد که در سازمان چاپ و به دست مشتریان سپرده می‌شود و این موضوع زمینه را برای اشخاص سودجو برای استفاده غیر قانونی از اسناد مهیا می‌سازد. لذا بررسی عملی بودن استفاده از فن آوری RFid در اسناد محتوی مشخصات مالکان اوراق بهادار و میزان مالکیت آنها ضروری و غیر قابل اجتناب می‌باشد. از این رو محققان این مقاله به بررسی موردی امکان پیاده‌سازی سیستم مزبور در سازمان بورس و اوراق بهادار با توجه به امکانات و شرایط موجود پرداخته‌اند.
4-لزوم استفاده از RFid در سازمان بورس و اوراق بهادار
سازمان بورس و اوراق بهادار وظیفه چاپ اسناد مالکیت را برعهده دارد و چاپ اسناد در مواردی چون اعلام باقیمانده فروش، میزان خرید، اصلاح مشخصات، انتقال قهری و اوراق مربوط به سهام کارگری صورت می‌گیرد. هزینه چاپ هر برگه به طور متوسط سه هزار و پانصد ریال است که در موارد افزایش سرمایه از شرکت و در سایر موارد به‌صورت کارمزد خرید و یا فروش از معامله‌گر دریافت می‌شود.
معامله‌گران برای افزایش میزان سهام خود در شرکتهای پذیرفته شده در بورس یا فروش سهام خود ملزم به تحویل اسناد مالکیت هستند. بدین ترتیب معامله‌گر سند را به کارگزار تحویل می‌دهد و کارگزار بعد از کنترل شماره گواهینامه با اطلاعات موجود در سیستم معاملات، سفارش مشتری را انجام می‌دهد. شکل شماره 2 فرآیند فعلی انجام سفارش مشتریان را نشان می‌دهد.
شکل شماره 2: فرآیند سفارش‌گیری تا انجام سفارش در کارگزاری
2- شماره برگه درخواست بر روی سند قید می‌شود. 7- کارگزاری سند مربوطه را به مشتری می‌دهد. 1- مشتری اسناد مالکیت و برگه درخواست را به کارگزاری تحویل می‌دهد. 6- سازمان سند جدید را چاپ می‌کند و برای کارگزاری می‌فرستد. 5- سند در اتاق پایاپای کارگزاری ضمیمه پرینت معاملاتی می‌شود. 4- نماینده کارگزاری سفارش مشتری را در صورت امکان انجام می‌دهد. 3- سند مربوطه به دفتر مرکزی ارسال می‌شود. ارسال به شرکت
بررسی و طبقه‌بندی شکایات واصله به بخش بازرسی سازمان بورس و اوراق بهادار، حاکی از آن است که بیش از 30 درصد تخلفات صورت پذیرفته در سازمان مربوط به تخلف در ارتباط با جعل اسناد است. جدول شماره 2 شکایاتی که از تیر ماه 1383 لغایت تیر ماه 1384 به سازمان بورس رسیده را به تفکیک ماهیت شکایت نشان می‌دهد[16]:
جدول شماره 2: شکایات رسیده به سازمان بورس و اوراق بهادار به تفکیک ماهیت ( تیر 1383 لغایت تیر 1384 )
علت شکایت | تعداد | درصد از کل | |
1 | انجام معاملات روی اوراق متعلق به مشتری بدون اجازه وی(بصورت جعل اسناد و وکالتنامه) | 92 | 30.56 |
2 | عدم اجرای دستور مشتریان | 54 | 17.94 |
3 | عدم رعایت اولویت انجام سفارشها | 64 | 21.26 |
4 | عدم رفتار حرفه‌ای | 59 | 19.60 |
5 | عدم تحویل به موقع وجه نقد یا برگه | 19 | 6.31 |
6 | سایر موارد | 13 | 4.32 |
| جمع | 301 | 100 |
پر واضح است که شکایتهای رسیده در مورد انجام معاملات روی اسناد مالکیت متعلق به مشتری بدون اجازه مشتری، بالاترین درصد را به خود اختصاص داده است. دو روش اصلی رایج در سوءاستفاده از اسناد مالکیت یاد شده است که شامل جعل اسناد و جعل وکالتنامه است. اشخاص فرصت طلب با جعل این مدارک و سوءاستفاده از اعتماد و کم‌توجهی کارگزار یا سازمان بورس اقدام به انجام معاملات غیر قانونی و کسب منفعت مالی می‌نمایند. بی‌شک استفاده از تکنولوژی RFid می‌تواند راهکاری برای ممانعت از ارتکاب این جرم و رسیدن به بازاری سالم‌تر باشد.
5- RFid در ارتباط با اسناد مالکیت سهام در سازمان بورس و اوراق بهادار
5-1- نحوه عملکرد RFid
سیستم RFid مبتنی بر امواج رادیویی است که از چند کیلو‌هرتز تا چندین گیگاهرتز تعیین می‌شوند. تگ و تگ‌خوان انواع مختلفی دارند که بنا بر نوع کاربرد می‌توان از تگ و تگ‌خوان مناسب استفاده نمود. بررسی انواع مختلف موجود در بازار و استفاده از نظر کارشناسان فنی در این زمینه نشان می‌دهد که استفاده از تگ RFid با فرکانس پایین و برد کوتاه پاسخگوی نیاز سازمان می‌باشد. پر واضح است که بر اساس فرکانس مورد استفاده، برد ارتباطی تگ با reader نیز تعیین می‌شود[18,17]؛ فرکانس‌های پایین‌تر، بردهای کمتری را پشتیبانی می‌کنند که این محدودیت مشکلی برای نوع کارایی آن در اسناد مالکیت ایجاد نمی‌کند. نحوه ارتباط تگ و تگ‌خوان با برد کوتاه در شکل شماره 3 نمایش داده شده است.
شکل شماره 3: نحوه ارتباط تگ با تگ‌خوان
در مورد استفاده از تگهای پسیو و اکتیو RFid نیز می‌توان به جرات بیان نمود که نوع پسیو و بدون باتری آن نه تنها کافی می‌باشد بلکه کارایی بهتری نیز نسبت به نوع اکتیو یا فعال،که انرژی لازم برای پردازنده و ارسال امواج به سمت reader را از باتری همراه خود تامین می‌کنند، نیز دارد. بنابراین با استفاده از تگهای پسیو و در زمانی که نیاز به خواندن اطلاعات ذخیره شده در تگ سند مالکیت وجود دارد، ابتدا reader امواجی را به سمت تگ ارسال می‌کند، سپس پردازنده تگ با استفاده از انرژی این امواج، فعال شده و دستور دریافتی از سوی reader را پردازش می‌کند. در نهایت نتیجه توسط امواجی که انرژی آنها هم از امواج دریافتی تامین شده است به reader مخابره می‌شود. بدین ترتیب واضح است که برد این تگها بسیار محدود است؛ چرا که فاصله تگ از reader باید به اندازه‌ای باشد که انرژی دریافت شده، توان فعال کردن پردازنده و تامین انرژی موج برگشتی را داشته باشد.
کارگزاران برای انجام سفارش افزایش میزان سهام یا فروش سهام ملزم به دریافت سند مالکیت و برگه درخواست سفارش مشتری می‌باشند. با دریافت سند مالکیت، کارمند کارگزاری در وهله اول می‌تواند به سادگی مشخصات سند و شخص مالک را ارزیابی نماید وهمچنین با استفاده از کد تگ RFid سفارش مشتری بصورت خودکار وارد سیستم معاملات می‌شود. در چنین شرایطی اشتباهات ناشی از خطای کارمند کارگزاری در وارد نمودن دستی اطلاعات سفارش در سیستم معاملات به حداقل می‌رسد و مهمتر آنکه از انجام معاملات غیر قانونی و جعل اسناد جلوگیری می‌نماید. بعد از ورود سفارش و با توجه به وجود صف خرید یا فروش و یا عدم وجود صف، سفارش مشتری انجام می‌گیرد و گزارش آن به کارگزاری و شرکت مورد معامله ارسال می‌شود. در کنار این فرآیند، شرکت کارگزاری ملزم به ارسال اسناد مالکیتی که فاقد ارزش می‌باشند به سازمان بورس است تا در بخش مرتبط تگ RFid از آن جدا گردد و در سند دیگر جاگذاری شود و اطلاعات جدید متناسب با سند جدید در آن ثبت و ضبط گردد.
شکل شماره 4: تاثیر RFid بر فرآیند سفارش‌گیری در جهت تشخیص اسناد معتبر و کاهش خطا
سازمان بورس و اوراق بهادارکارگزاریفروشنده سند مالکیت مجهز به تگ RFid را به کارگزاری ارایه می‌کند .1)کارمند کارگزاری با استفاده از تگ خوان، جعلی نبودن سند و اطلاعات آن را کنترل می کند. 2)رایانه مجهز به نرم افزار اطلاعات تگ RFid را بازخوانی و ضبط می کند و کارمند کارگزاری سفارش را به سیستم معاملات مرکزی ارسال می کند. ارسال اطلاعات سفارش های دریافتی 3) سفارش مشتری انجام می‌شود و اطلاعات مربوط به معامله به کارگزاری و شرکت به صورت الکتریکی ارسال می‌شود.ارسال اطلاعات معاملات مربوطهفرآیند ذخیره سازی مجدد اطلاعات در تگهای RFidتگهای RFid از اسناد قدیمی و غیر قابل استفاده به اسناد جدید منتقل می‌شوند و اطلاعات جدید هماهنگ با اسناد جدید در آنها ذخیره می‌گردد.کارگزاری اسناد مالکیت مشتریان را بعد از انجام سفارش به سازمان ارسال می شود.
5-2- ابزار و تجهیزات مورد نیاز
بطور کلی برای پیاده‌سازی و نصب RFid در سیستمهای مختلف و با توجه به ماهیت سیستم به تجهیزات زیر نیاز است:
1- کابل کشی شبکه
2- تهیه و نصب Controller ها
3- تهیه و نصب Reader یا تگ‌خوان
4- نرم افزار مرکزی در نقش مغز متفکر سیستم
5- تگهای فعال و غیر فعال (Tag)
شایان ذکر است که با در نظر گرفتن تجهیزات موجود در سازمان بورس و اوراق بهادار و همچنین کارگزاریها، اجرایی نمودن پروژه RFid تجهیزات کمتری را در بر می‌گیرد و بررسی تطبیقی نیازمندیهای سخت افزاری و نرم افزاری با تجهیزات موجود نشان می‌دهد که تجهیز اسناد مالکیت به تگهای پسیو و نصب و راه‌اندازی تگ خوانها در کارگزاریها بصورت سخت افزاری و نرم افزاری بهره‌برداری از تکنولوژی مربوطه را میسر می‌نماید.
5-3- برآورد هزینه‌های پیاده سازی
هزینه‌های راه‌اندازی و بهره‌برداری از RFid در اسناد مالکیت در سازمان بورس را می‌توان به دو گروه تقسیم نمود:
5-3-1- هزینه‌های ثابت
الف) هزینه خرید تجهیزات
اصلی‌ترین هزینه‌های ثابت شامل تهیه و نصب تگخوانها می‌باشد. برآورد قیمت هر یک از تگخوانها در دامنه قیمتی دو الی شش میلیون ریال می‌باشد. نمونه دو میلیون ریالی آن ساخت کشور ایران می‌باشد و همراه با خدمات بعد از فروش است. نمونه‌های خارجی آن نیز در بازار ایران وجود دارد و قابل نصب و استفاده می‌باشد.
ب) هزینه نصب و راه‌اندازی
در کنار هزینه‌های یاد شده برای خرید سخت‌افزارهای لازم، پیاده‌سازی سیستم مذکور نیازمند استفاده از تخصص افراد وارد برای نصب و راه‌اندازی این تجهیزات و همچنین استفاده از خدمات پشتیبانی محصولات می‌باشد و منظور کردن این هزینه‌ها نیز اهمیت دارد.
5-3-2- هزینه‌های متغیر
هزینه‌های متغیر شامل هزینه تگهای مورد نیاز می‌باشد که سازمان بورس باید در کاغذهای مورد استفاده برای چاپ اسناد مالکیت استفاده نماید. دامنه تغییرات قیمت تگها بسیار متنوع می‌باشد و بررسی‌ها نشان می‌دهد که هر تگ پسیو با فرکانس و کارآیی مناسب برای استفاده در اسناد مالکیت هزینه‌ای در حدود شش تا دوازده هزار ریال را در پی دارد.
البته در شروع پروژه، هزینه‌های راه‌اندازی به نظر بالاست اما کافی است تنها برآوردی ساده از هزینه‌های روزمره کاری نمود و ملاحظه نمود که با اینکار به سادگی هزینه‌های اولیه توجیه‌پذیر خواهد بود.[19]
6- نقد و بررسی فواید بهره‌برداری از RFid در جابجایی اسناد مالکیت در سازمان بورس
بی‌شک کاربرد تگهایRFid در اسناد مالکیت می‌تواند مزایای ارزشمندی را برای اجزای سازمان ایجاد کند که از جمله آنها می‌توان به موارد ذیل اشاره نمود:
جلوگیری از جعل اسناد مالکیت: بخش قابل توجهی از تخلفات صورت پذیرفته در سازمان بورس به جعل اسناد مالکیت اشخاص مربوط می‌شود و این نکته در آمار بدست آمده از دسته‌بندی شکایات نیز خودنمایی می‌کند. عوامل مختلفی زمینه را برای سوءاستفاده از اسناد ایجاد می‌کنند که از آن جمله می‌توان به استفاده از برگه‌هایی که دستیابی به آنها برای افراد سودجو امکان‌پذیر است، هزینه بالای استفاده از کاغذهایی مانند آنچه در چاپ پول یا چک استفاده می‌شود، فرمت ساده اسناد، کم دقتی کارمندان کارگزاری در بررسی اعتبار اسناد و ... اشاره نمود. این تحقیق نشان می‌دهد که استفاده از تگهای RFid در اسناد این امکان را مهیا می‌نماید که اعتبار اسناد به سادگی قابل ارزیابی گردد و از طرف دیگر کارگزاریها بواسطه تجهیز به فن‌آوری کارآ ملزم به مشارکت در خسارت اشخاص متضرر نیستند و از این بابت دغدغه‌ای نخواهند داشت.
الزام کارگزاران در گرفتن اسناد برای سفارش‌گیری: بررسی وضعیت فعلی فرآیند دریافت سفارش از مشتری در کارگزاری و انجام معامله نشان می‌دهد که به دلیل امکان ناپذیر بودن نظارت کامل از سوی سازمان بورس، کارگزاریها برخلاف قوانین حاکم بر بازار، بر دریافت سند مالکیت قبلی اصرار نمی‌ورزند و همین امر سبب ایجاد مشکلات در بازار سرمایه می‌گردد. این موضوع زمینه را برای افراد سودجو بدین صورت ایجاد می‌کند که ادعای مالکیت می‌نمایند، در شرایطی که به روشهای دیگر (تلفنی و ...) سهامی را فروخته‌اند و یا به میزان موجودی قبلی خود اضافه نموده‌اند. استفاده از تگهای RFid کارگزاران را ملزم به دریافت اسناد مربوطه می‌نماید تا بواسطه آن بتوانند صحت و سقم اطلاعات برگه را با اطلاعات ذخیره شده بر روی تگ بررسی نمایند و از سوی دیگر این اطلاعات را وارد سیستم معاملاتی کنند.
ویژگی غیر‌تماسی بودن و عدم نیاز به یک خط دید مستقیم[20]: تگهای RFid نیازی به تماس با تگ‌خوان و یا قرار گرفتن در زاویه مشخص با تگ‌خوان را ندارند و این امر باعث می‌شود که محدودیتی برای کارمند کارگزاری ایجاد نگردد و سرعت وی در ارزیابی درستی اسناد افزایش پیدا کند.
امکان خواندن چند صد تگ بطور همزمان و در کمتر از 0.1 ثانیه توسط تگخوانها[21]: با توجه به حجم بالای سفارش‌های دریافتی کارگزاران، اشتباه ایشان در انتقال اطلاعات به سیستم معاملاتی دور از انتظار نیست و بسیار اتفاق می‌افتد، ضمن اینکه کارگزار مجبور به ارزیابی اعتبار سند از یک‌سو و مالکیت شخص آورنده سند از سوی دیگر باشد. توانایی بالای تگخوانها در دریافت اطلاعات از تعداد زیادی از تگها این مشکل کارگزاری را به سهولت حل می‌نماید و از بار مسئولیت فرد مسئول در ضبط و ثبت اطلاعات می‌کاهد.
جلوگیری از اشتباهات کارگزاران در زمان وارد نمودن سفارش خرید یا فروش: اشتباهات تایپی و یا فراموشی در وارد نمودن سفارش مشتریان به دلیل حجم بالای سفارشات از مواردی در سازمان بورس هستند که سبب نارضایتی مشتریان می‌گردد و گاها انتقالاتی در بازار اتفاق می‌افتد که به دلیل سهل‌انگاری کارمند کارگزاری بوده است. وجود سیستمی در بازار که اشتباهات غیر عمدی را کاهش دهد می تواند نقش شایانی در کاهش نارضایتی اشخاص ذینفع در بازار داشته باشد.
امکان ناپذیری سرقت ضمن سادگی فن آوری آن: یکی از نقاط قوت تگهای RFid این است که غیر قابل سرقت می‌باشند، لذا تگی که در برگه سهام جای گرفته است را نمی‌توان به راحتی جدا نمود و زمانی برگه قابل استناد است که با اطلاعات تگ همراه آن هم‌خوانی داشته باشد.
جمع‌آوری سریع اطلاعات صحیح: برای کارگزاران بسیار اهمیت دارد که در کمترین زمان از صحت اطلاعات اطمینان حاصل نمایند. کاربرد تگهای مذکور در اسناد مالکیت، علاوه بر اینکه سرعت دریافت اطلاعات را بالا می برد، از طرف دیگر سرعت انتقال اطلاعات را به سیستم معاملاتی نیز افزایش می دهد.
افزایش شفافیت در جابجایی اسناد: سیستم فعلی ابهاماتی را برای کارگزاران و دست‌اندرکاران سازمان از جهت صحت اسنادی که منتقل می‌گردد ایجاد می‌نماید که متعاقب آن شکایات سهامداران نیز اهمیت این موضوع را هر چه بیشتر روشن می‌نماید. در شرایطی که ابزاری در دسترس است که امکان تشخیص اعتبار اسناد را مهیا می‌کند، عدم استفاده از آن می‌تواند عواقبی در پی داشته باشد که مطمئنا هزینه آن بیشتر از هزینه کاربرد فن‌آوری شود.
7- مقایسه RFid و بارکد:
شاید بارکد شناخته‌شده‌ترین روش ورود اطلاعات به کامپیوتر باشد؛ اما روش کار آن، محدودیت‌هایی را به‌دنبال دارد. مهمترین مساله آن است که به یک خط دید مستقیم نیاز دارد و باید هر قلم را دقیقا در جلوی آن و در جهت مناسب قرار داد تا آن را شناسایی نماید و چیزی هم نباید مابین اشعه و برچسب بارکد باشد. روشهای شناسایی دیگر مانند کارت‌های مغناطیسی هم مشکل مشابهی دارند و باید آنها را در جهت مناسب و در مکان مناسب قرار داد.[22] اما تگهای RFid به ما این امکان را می‌دهد که کد شناسایی اشیاء را با فاصله و با حساسیت کمتری نسبت به جهت شی و شخص قرائت نماییم. بارکد‌ها محدودیت‌های دیگری هم دارند و آن اینکه پس از چاپ آنها، به سختی می‌توان اطلاعات دیگری را به آنها اضافه نمود یا اطلاعات آنها را تغییر داد، حال آنکه اکثر تگهای RFidقابلیت نوشتن اطلاعات به دفعات را دارا هستند. همچنین عدم نیاز به دید خط مستقیم، مزیت بسیار بزرگی برای RFid محسوب می‌شود و می‌توان بدون دخالت اپراتور، تعداد زیادی تگ را به صورت خودکار شناسایی نمود. سیستمهای مبتنی بر RFid، دریافت کد شناسایی مربوط به یک شی را بدون دید مستقیم (بر خلاف سیستمهای بارکد) ممکن می‌سازند.[23] کد شناسایی در یک برچسب یا تگ شامل یک میکروچیپ متصل به یک آنتن ذخیره می‌شود. یک دستگاه فرستنده/گیرنده که اغلب تگ‌خوان یا reader نیز نامیده می‌شود با تگ ارتباط برقرار می‌کند و شماره شناسایی آن را می‌خواند. این نکته مهم است که سیستمهای RFid به تنهایی هیچ ارزشی ندارند. گرچه این سیستمها می‌توانند کدهای شناسایی را جمع‌آوری نمایند، این کدها باید به اشیائی اختصاص یابند و به یک پایگاه داده در دسترس متصل باشند. یک سیستم RFid در شرایطی کارایی دارد که بتواند حجم بسیار بزرگی از اطلاعات را به شکلی کاملا پایدار و کارآمد جمع‌آوری، ذخیره و بازیابی نماید.
هر بارکد برای یک نوع محصول خاص استفاده می‌شود اما هر بسته از آن محصول دارای برچسب RFid خاصی است که اجازه دسترسی به اطلاعات آن بسته را ممکن می‌سازد. برچسب‌های RFid از مسافت دور و از میان وسایل دیگر هم قابل خواندن هستند، در حالی که بارکد در فروشگاه و نزدیک به دستگاه اسکن‌کننده آن خوانده می‌شود. سیستمهای RFid این امکان را فراهم می‌کنند که بتوان محل آن شیء یا اطلاعات خاصی مثل قیمت، رنگ، زمان و مکان خرید آن را مشخص نمود. خلاصه‌ای از اهم تفاوتهای اساسی بارکد و RFid در جدول شماره 3 آمده است:
جدول شماره 3: مقایسه بارکد با RFid
مشخصه | Barcode/UPC | RFid Tag |
کارایی (Efficiency) | توانایی خواندن یک به یک تگها (مسیر مستقیم نور برای خواندن تگ مورد نیاز است. ) | توانایی خواندن تعداد زیادی از تگها بصورت همزمان(عدم نیاز به مسیر مستقیم نور برای خواندن تگ) |
قابلیت اعتماد (Dependability) | امکان خرابی آسان تگ ها | این تگ ها کمتر مستعد آسیب دیدن هستند. |
ظرفیت داده (Data Capacity) | امکان ذخیره محدود داده | ظرفیت قابل توجه داده برای ذخیره اطلاعات مربوط به محصول |
انعطاف پذیری (Flexibility) | اطلاعات ساکن | پتانسیل برای خواندن/ نوشتن مجدد اطلاعات، استفاده مجدد از تگها، امکان دسترسی پویا به اطلاعات در فراخوانی‌های متنوع شغلی |
8- جمع‌بندی و پیشنهادات:
توسعه سازمان بورس و اوراق بهادار و گسترش فعالیت‌های آن بدون داشتن استراتژی کنترل تخلفات غیر ممکن است و درصورتیکه راهکارهای اساسی برای جلوگیری از تخلفات اندیشیده نشود، از یک سو سبب گسترش زمینه‌های تخلف شده و از سوی دیگر سازمان، کارگزاریها و سهامداران متحمل زیان خواهند شد. بنابراین بکارگیری فن‌آوری‌های متناسب در جهت ارتقاء کیفیت سیستم و افزایش کارایی آن دست‌اندرکاران بازار را در مسیر رسیدن به هدف بازار سالم پیش خواهند برد. دامنه کاربرد فن‌آوری RFid بسیار وسیع می‌باشد و چنانچه بخواهیم تنها فهرستی از کاربردهای RFidرا برشماریم، باید به مدیریت انبار، لجستیک، سیستمهای امنیتی و کنترل تردد، زنجیره تامین، ردیابی و شناسایی اقلام و افراد، سیستمهای پرداخت خودکار، مدیریت کتابخانه‌ها و ردیابی اسناد و نیز سنسورهای هوشمند اشاره کنیم. زمینه بالقوه استفاده از تگهای RFid در اسناد مالکیت راهی برای جلوگیری از ارتکاب عمده‌ترین تخلف، که همانا جعل اسناد و سوء استفاده از اسناد مالکیت اشخاص دیگر است را فراروی سازمان بورس و اوراق بهادار قرار می‌دهد و بواسطه آن امکان کنترل اعتبار اسناد مالکیت را فراهم می‌آورد.
این تحقیق نشان می‌دهد که با استفاده از فن‌آوری مدرن و کارآ می‌توان سیستمهای معیوب را اصلاح نمود و نواقص آن را برطرف کرد و در کنار آن از مزایای دیگر از جمله ملزم نمودن کارگزاران به دریافت اسناد برای دریافت سفارش مشتریان و انجام معاملات بهره جست که این امر احتمال وقوع بسیاری از تخلفات از جمله فروش سهام متعلق به شخص دیگر را به طور چشمگیری کاهش می‌دهد. ضرورت مطالعات عمیق‌تر در بحث کاربرد RFid در اسناد مالکیت در سازمان بورس و اوراق بهادار محسوس می‌باشد و بنا بر گفته متخصصان در زمینه RFid و همچنین دیدگاه‌های مثبت صاحب‌نظران در سازمان بورس، آینده روشنی را فراروی این مهم قرار می‌دهد. جهت تحقق و دستیابی به اهداف سازمان بورس در راستای ارائه اسنادی غیر قابل جعل، انجام تحقیقات فنی و کارشناسی گسترده‌تری برای پیاده سازی فن‌آوری یادشده پیشنهاد می‌گردد.
منابع و ماخذ:
[1] Albright, B. (2005), ‘‘Testing key to RFID success’’, Frontline Solutions, available at: www.frontlinetoday.com/frontline/article/articleDetail.jsp?id=150557
[2] Want, R. (2004), ‘‘RFID: a key to automating everything’’, Scientific American, Vol. 290 No. 1, pp. 56-66.
[3] Mongelluzzo, B. (2005), “RFID’s big bang”, Journal of Commerce, pp. 12-14, November 7.
[4] Landt, J. (2001), Shrouds of time: the history of RFID, available at: www.aimglobal.org/ technologies/rfid/resources/shrouds_of_time.pdf
[5] Thomas, L. (2005), ‘‘RFID cell phones? Maybe in 2007’’, Mobile Magazine, available at: www.mobilemag.com/content/100/102/C3673/
[6] Rutner, S., Waller, M. and Mentzer, J. (2004), “A practical look at RFID”, Supply Chain Management Review, Vol. 8 No. 1, pp. 36-41.
[7] Morton, R. (2006), “RFID compliance: year two”, Logistics Today, Vol. 47 No. 1, pp. 8-9.
[8] Prater, E., Frazier, G. and Reyes, P. (2005), “Future impacts of RFID on e-supply chains in grocery retailing”, Supply Chain Management, Vol. 10 No. 2, pp. 134-45.
[9] Hardgrave, B., Waller, M. and Miller, R. (2005), Does RFID Reduce Out of Stocks?, Sam Walton School of Business, RFID Research Center, University of Arkansas, Fayetteville, AR.
[10] Brown, A. (2006), “RFID identifies its business case”, Mechanical Engineering, Vol. 128 No. 2, p. 20.
[11] Fontanella, J. (2004), “Finding the ROI in RFID”, Supply Chain Management Review, Vol. 8 No. 1, pp. 13-4.
[12] Moorman, R. (2005), “RFID in the supply chain”, Air Transport World, Vol. 42 No. 6, pp. 52-6.
[13] Katz, J. (2006), “Reaching for ROI on RFID”, Industry Week, Vol. 255 No. 2, pp. 29-30.
[14] Ferguson, R.B. (2006), “Wal-Mart forges ahead with RFID”, eWeek.com, available at: http://www.eweek.com/article2/0,1895,1934697,00.asp (accessed March 6).
[15] Koroneos, G. (2005), “Securing the supply chain with RFID”, Pharmaceutical Technology, Vol. 29 No. 9, pp. 48-53.
[16] Jafarpour, D. (2006), Unpublished MSc. Thesis: “The impact of online trading on customer satisfaction in Tehran Stock Exchange”, available at: http://epubl.ltu.se/1653-0187/2006/64/index-en.html
[17] Smith, A. (2005), “Exploring RFID technology and its impact on business systems”, Information Management & Computer Security, Vol. 13 No. 1, pp. 16-28.
[18] Singh, J., Brar, N. and Fong, C. (2006), “The state of RFID applications in libraries”, Information Technology and Libraries, Vol. 25 No. 1, pp. 24-32.
[19] Coyle, T. (2003), “Market trends: material control RFID and the mainstream supply chain”, Material Handling Management, Vol. 58 No. 9, pp. 47-50.
[20] Gadh, R. (2004), ‘‘The state of RFID: heading toward a wireless Internet of artifacts’’, Computerworld available at: www.computerworld.com/mobiletopics/mobile/story/ 0,10801,95179,00.html
[21] Clarke, R. (2005), ‘‘Assessing readability problems with RFID systems’’, RFID Product News, available at: www.rfidproductnews.com/issues/2005.01/feature/readability.php
[22] Moore, J. (2005), ‘‘RFID’s positive identification’’, Federal Computer Week, available at: www.fcw.com/article88603-04-18-05-Print
[23] Douglas, R. (2005), ‘‘Bar codes vs. RFID’’, London Globe and Mail, available at: www.globetechnology.com/servlet/story/RTGAM.20050111.gtflbarcodejan11/BNStory/Technology/
سلام . مقالاتتون خیلی کاربردی و خوبه . ممنون که برای استفاده همه می گذارید
سلام ممنون اما نکته خاصی نداشت تماما تکرار مکررات بود...ولی جمع آوریه خوبی بود مرسی