به کارگیری فناوری RFID در تجارت الکترونیکی بینبنگاهی
نویسندگان:
جناب آقای دکتر منصور امینی لاری – استادیار دانشگاه شیراز
الهام کارشناس – دانشجوی کارشناسی ارشد فناوری اطلاعات دانشگاه مجازی شیراز
واژه های کلیدی: RFID، تجارت الکترونیک، بینبنگاهی، مدیریت زنجیرة تامین
فناوری [1]RFID (شناسایی بر اساس فرکانس های رادیویی) در حالت کلی به معنای تعیین هویت، با استفاده از فرکانسهای رادیویی است که به وسیله آن می توان یک شیء را تعیین هویت نمود. امروزه در کشورهای پیشرفته کاربردهای RFID در صنعت، تجارت و حتی زندگی روزمره مردم دیده می شود به طوری که در طی سال های اخیر این فناوری مورد توجه زیادی قرار گرفته است. پیشرفت های صورتگرفته در فناوری های مختلف مانند ریزپردازنده ها، آنتن ها، میان افزارها، سیستم های اطلاعاتی، ERP و... از یک طرف و نیازهای تجاری از طرفی دیگر ، توجه اغلب سازمان های تجاری خصوصاً تامین کنندگان کالا را به سمت فناوری RFID معطوف گردانیده است. یکپارچه شدن این فناوری با تجارت الکترونیک می تواند مزیت های فراوانی بهمراه داشته باشد. در این مقاله ابتدا به بررسی مختصر فناوری RFID پرداخته شده و سپس تاثیرات آن بر فرآیندهای تجارت الکترونیک بینبنگاهی مورد بررسی گرفتهاست.
فناوری RFID
برخلاف تصور اکثریت مردم که تصور می کنند فناوری RFID یک فناوری جدید است، باید اذعان داشت که مفهوم RFID از سال 1945 وحتی در زمان جنگ جهانی دوم وجود داشته است اما به دلیل قیمت بالای تولید و بکارگیری این فناوری، تا امروزه رشد چشمگیری نداشته است. تکنولوژی RFID گونهای از فنآوری است که در آن با استفاده از ارسال و دریافت امواج رادیویی امکان ردیابی و شناسایی هر چیزی فراهم میگردد. RFID بعنوان یک فناوری بیسیم ، متشکل از زیرسیستمهای زیر است:
برچسب[2] و آنتن ارسال و دریافت داده، خواننده[3]، آنتنهای مرکزی برای ارتباط با برچسبها از طریق فرکانسهای رادیویی و نهایتاً یک میانافزار[4] برای مدیریت، فیلترینگ و مسیریابی دادههای دریافت شده. این گونه زیرساختهای RFID معمولاً با سیستمهای اطلاعاتی نظیر ERP[5] و [6]WMS که از تکنولوژیهایی مانند [7]GPS بهره میگیرند، مورد استفاده قرار میگیرند.برچسبهای RFID شامل یک ریز تراشه بسیار کوچک و یک آنتن فرستنده و گیرنده است که معمولاً برای گریز از گزند رطوبت و آسیبهای متداول از لفاف پلاستیکی در ساخت آن استفاده شده است. در سیستمهای RFID، با استفاده از یک آنتن ارسالکننده امواج رادیویی، امواجی در محیط ارسال میشود که باعث فعال شدن برچسبهای RFID تعبیه شده بر روی کالا میشود. بهاینترتیب ریزتراشه موجود در برچسب، اطلاعاتی که پیشتر در آن قرارداده شده را به صورت امواج رادیویی از خود باز پس میدهند. رادار یا آنتن مرکزی اطلاعات را دریافت نموده و به کمک رایانه آن را به کاربر نمایش میدهد . طول موج مورد استفاده در این فناوری مانند استفاده از ایستگاههای مختلف در یک رادیوی خانگی است. کالاهایی که در فواصل نزدیک مورد ردیابی و شناسایی قرار میگیرند از طول موج های کوتاهتر FM استفاده می کنند که دارای بهای ارزانتری است و برای ردیابی و شناسایی کالاهای حجیم و دورتر که در محدوده وسیع تری در حال حرکت می باشند از برچسبهایی با طول موج بالاتر استفاده میکنند که بهای این برچسبها نیز بیشتر است. شکل زیر نمایی از اجزای مختلف مرتبط با سیستم RFID را نمایش میدهد.
شکل 1- اجزاء مختلف فناوری RFID
کاربردهای فناوری RFID
در سالهای اخیر بر اثر پیشرفت فناوری، هزینههای تولید برچسبهای RFID کاهش یافته و کاربردهای بسیار زیادی برای آن عرضه شده، به طوری که هم اکنون RFID به عنوان یکی از فناوریهای برتر جهان در زمینهی فناوری اطلاعات به شمار میآید. برخی موارد استفادهی آن عبارت است از:
RFID و تجارت الکترونیک بینبنگاهی ، بهبود فرآیندهای زنجیرة تامین
امروزه، همانگونه که رقابت در بسیاری از بخشها تشدید شده است، توقعات مشتریان نیز به طور مداوم درحال تحول است. از این رو، نیاز به زمان توزیع سریعتر، مشتری گرایی بیشتر و سطح خدمات بهتر قابل لمس بوده و باید به طریقی دسترسی به هنگام کالاها را برای مشتریان ممکن ساخت. با وجود این، نه تنها مشتریان مایل به پرداخت هیچگونه مبلغی در ازای منافع اضافی نیستند، بلکه به همان میزان خواهان کاهش در قیمتها نیز میباشند. بنابراین، رویکردهای سنتی در مدیریت زنجیره تامین[8] نمی تواند پاسخگوی توقعات چنین مشتریانی باشد. شرکتهای بزرگ با استفاده ازفناوریهای نوین مانند RFID و همچنین سیستم های کامپیوتری پیچیده نظیر مبادله اطلاعات الکترونیکی (EDI) به ارتباط با تـــامین کنندگان، مراکز توزیع و... پرداختهاند تا بتوانند به طور کارآمدتری پاسخگوی خواستههای مشتریان باشند. در سال 1977 ساختار بازارهای امریکای شمالی به سمت پذیرفتن "مدلهای تجاری مبتنی بر بازار" سوق داده شد [7] به طوری که راه برای رقابت بین سیستمهای انتقال باز گردید. ازآن پس با ورود فناوریهای نوین در این عرصه، سیستم دستخوش تغییرات فراوانی شدهاست به گونهای که اکثر شرکتها به دنبال پایین آوردن هزینهها توسط تدوین استراتژیهای نوین در مدیریت زنجیرة تامین شدهاند. درحال حاضر برنامههای کاربردی بزرگ مانند سیستمهای اطلاعات مدیریت و ERP در سازمانها به سمتی حرکت میکنند که برای پذیرفتن فناوریهای جدید سازگارتر شوند به طوری که با وارد شدن فناوریهای نوین (مانند RFID) بتوانند مبالغ هنگفتی را در هزینهها صرفهجویی نمایند. با قرار دادن برچسبهای RFID بر روی اجناس در زنجیره تامین در هر لحظه میتوان تشخیص داد که کالای مورد نظر در چه مرحله ای از زنجیره قرار دارد. کمک عمده RFID در زنجیره تامین به هنگام خرید مواد اولیه از تامین کنندگان و همچنین انتقال محصولات به توزیع کنندگان میباشد. برچسبهای RFID که بر روی پالتهای حمل محصولات نصب میشوند اطلاعات کاملی از محصولات موجود در پالت در اختیار مراکز بازرسی قرار میدهد و در نتیجه نیازی به باز کردن محموله و شمارش دستی محصولات نیست که این امر سبب کاهش قابل توجهی در هزینه بازرسی و افزایش دقت و کاهش اشتباهات حمل خواهد شد. گیرندههای RFID علائم برچسب را دریافت کرده و بعد از شناسایی اولیه، اطلاعات از طریق یک پورت سریال ( مثلاً RS232) ، شبکه و یا سیستمهای بیسیم (استاندارد 802.11) توسط یک میانافزار انتقال داده میشوند. عملیات مربوط به مدیریت دادههای برچسبها مانند تعیین زمان ورود و خروج اطلاعات هر برچسب، تعیین سطوح دسترسیهای مجاز توسط این برنامه انجام شده و نهایتاً اطلاعات درون بانکهای اطلاعاتی و سیستمهای اطلاعاتی سازمان قرار گرفته و در دسترس کاربران مجاز آن قرار میگیرند.
از فناوری RFID به دو صورت حلقهبسته[9] و حلقهباز[10][15] در طول فرآیندهای زنجیرة تامین استفاده میشود:
درمقایسه با برنامههای RFID حلقه بسته، امروزه برنامههای زنجیره تامین حلقه باز گرایش اصلی دنیای تجارت امروزه محسوب میشوند [12] خصوصاً زمانی که استفاده از این برنامهها تحت شبکهها و در برنامههای تجارت الکترونیک بینبنگاهی بکار میروند. زمانی که این فناوری با سیستمهای اطلاعاتی سازمانها در طول تجارت الکترونیک یکپارچه میشود، RFID سبب میشود اغلب کارهای دستی در فرآیندهای سازمانهای درگیر در زنجیرة تامین به صورت اتوماتیک انجام شده که در این صورت کاهش خطاهای انسانی را دربرداشته و باعث بهبود در حمل و نقل کالا بین بنگاهها میگردد که در این صورت مزایای فراوانی را برای تمامی اعضای درگیر در زنجیرة تامین درپی خواهد داشت. خصوصاً اینکه کالاهای حاوی برچسبهای RFID که به آنها کالاهای هوشمند گفته میشود، توانایی ارتباط با محیط پیرامون خود را پیدا نموده و امکان ایجاد تصمیمگیریهای مهم را فراهم مینمایند. استفاده از این فناوری در کنار فناوریهای بیسیم و موبایل در محیطهای تجارت الکترونیک بینبنگاهی این امکان را ایجاد میکند که اطلاعات بهنگام کالاها در هر زمان و در هر مکان در دسترس قرار گیرد که در این صورت شفافیت لازم در طول زنجیرة تامین ایجاد میشود. بنابراین میتوان اذعان داشت که فناوری RFID بهبود برنامههای تجارت الکترونیک بینبنگاهی را بهمراه خواهد داشت که به عبارت سادهتر " تبادل و به اشتراکگذاری اطلاعات درون و برون سازمان" را باعث میشود. همچنین در فعالیتهای انبارداری و کنترل موجودی، [4] و [10] فرصتهای مناسبی را در اختیار قرار میدهد که در فعالیتهای اصلی تحویل، نگهداری، برداشت و ارسال محصول توسعه زیادی را بهمراه خواهد داشت. بنابراین میتوان گفت که فناوری RFID یک محرک بهبود در فرآیندهای تجارت الکترونیک بینبنگاهی محسوب میشود.
مطالعه موردی
هدف اصلی در تحقیقات انجام گرفته در [1]، درک رفتار و تاثیرات فناوری RFID بر فعالیتهای اصلی زنجیرة تامین در تجارت الکترونیک بینبنگاهی میباشد. انجام فعالیتها در سه فاز مختلف و در طی 12 گام برنامهریزی شده که جزئیات هر فاز در جدول زیر مشخص گردیده است.
Detailed activities | |
Phase 1 |
|
Step 1 |
Determination of the primary motivation to consider the use of RFID technologies (WHY?) |
Step 2 |
Analysis of the Product Value Chain (PVC) specific to a given product (WHAT?) |
Step 3 |
Identification of the critical activities in the PVC (WHICH activities to select and WHY?) |
Step 4 |
Mapping of the network of firms supporting the PVC; to understand the links within the network of firms supporting the product (WHO and WITH WHOM?) |
Step 5-6 |
Mapping of intra- and inter organizational processes for the identified opportunities as they are carried out now (“As is”) (HOW within and between organization?) |
Phase 2 |
|
Step 7 |
Evaluation of RFID opportunities in the PVC with respect to the product (level of granularity), to the firms involved in the SC and to the specific activities in the PVC |
Step 8 |
Evaluation of potential RFID applications including scenario building and process optimization (“As could be”) (HOW within and between organizations?) |
Step 9 |
Mapping of intra- and inter-organizational processes integrating RFID technology |
Step 10 |
Validating business and technological processes integrating RFID technology with key respondents Feasibility analysis including ERP and middleware integration and business process redesign |
Phase 3 |
Scenario Demonstration and Analysis |
Step 11 |
Proof of concept (POC) in laboratory simulating RFID physical environment and interface between supply chain players: feasibility demonstration and evaluation including ERP and middleware integration and process redesign at all the supply chain members’ level .Proof of concept post-analysis and decision to go for the pilot replicating POC scenarios in a real-life setting |
Step 12 |
Pilot project and evaluation of anticipated vs. realized benefits and impacts of RFID. Appropriation by the different organizations involved |
مقاله حاضر به فاز سوم این تحقیق پرداخته است که طی آن سناریوی تجارت الکترونیک بین بنگاهی با فناوری RFID یکپارچه شده و مورد بررسی قرار گرفته است. بر این اساس آزمایشگاه یک مرکز تحقیقات به عنوان پایلوت به چهار قسمت اصلی زیر تقسیم گردیده است:
در این تحقیق از یک کارخانه تامینکننده، متشکل از چندین مرکز توزیع استفاده شده است که به فروشگاههای متعدد، مواد خام عرضه میکند.
جمع آوری داده
برای فازهای 1 و 2 از روشهایی مانند "طوفان مغزی" و "فعالیتهای متمرکز گروهی"، "مشاهدات On Site در هر دو سایت مشتری و تامینکننده برای نگاشت دقیق فرآیندهای کاری"، "مصاحبه با مدیران و اپراتورها برای جمعاوری اطلاعات دقیقتر در مورد نگاشت فرآیندهای تجاری موجود و یافتن فرصتهای RFID"، اقدام به جمعآوری داده شده است. منابع مختلفی نظیر گزارشهای صنعتی، وبسایتها و مستندات فنی نیز مورد مطالعه قرار گرفته تا بتوان سناریوی مورد نظر را به طور دقیقتر مورد ارزیابی قرار داد. برای فاز سوم نیز از یک آزمایشگاه مجهز به تجهیزات مورد نیاز فناوری RFID ، استفاده شده که در آن یک سناریوی تجارت الکترونیک بینبنگاهی مبتنی بر RFID شبیهسازی گردیده و از یک محیط زنجیرة تامین با تاکید بر فعالیتهای کنترل موجودی و انبارداری استفاده شده است. تمام دادههای تولید شده در طول کار، به منظور درک بهتر تاثیر بکارگیری فناوری RFID در سناریوی تجارت الکترونیک بینبنگاهی مورد استفاده قرار گرفته است.
سناریوهای RFID
به منظور شبیهسازی سناریوهای تجارت الکترونیک بینبنگاهی مبتنی بر RFID، فرضیاتی قبل از شروع کار درنظر گرفته شده که در تمامی مراحل زنجیرة تامین حاکم میباشند. این فرضیات عبارتند از:
شبیهسازی سناریو در آزمایشگاه
در میان تمام سناریوهای تجارت الکترونیک بینبنگاهی که در فاز 2 شناسایی و در آزمایشگاه شبیهسازی گردیده، یک سناریو انتخاب شدهاست. در این سناریو ارسال یک سفارش از سازمان تامینکننده و تحویل اتوماتیک آن در سازمان مشتری مورد بررسی قرار گرفته که عملیات، با اعلام درخواست "سفارش خرید" توسط مشتری آغاز میشود: با دریافت "سفارش خرید" ، تامینکننده کالای سفارشی را آماده کرده و برچسب RFID که برای این سفارش خاص برنامهریزی شده است را بر روی آن نصب مینماید. به محض ارسال کالا عملیات زیر به صورت خودکار انجام میشوند:
با ورود کالای سفارش شده به سایت مشتری، پس از تحویل گیری اتوماتیک کالا، عملیات زیر به صورت خودکار انجام میشوند:
شمای انجام عملیات فوق در شکل زیر نمایش داده شده است.
تمامی مراحل فوق در محیط آزمایشگاه به صورت زیر شبیهسازی شده است :
با ارسال کالای سفارش شده، برچسبهای RFID به طور اتوماتیک خوانده شده و به برنامة میانافزار منتقل میگردند. این کار سبب میشود که عملیاتی نظیر تایید و بروزرسانی موجودی در برنامة ERP سازمان تامین کننده انجام پذیرفته و وضعیت کالا از "در انبار[11]" به "ارسال شده[12]" تبدیل گردد.
شکل 3- واسط گرافیکی میانافزار RFID در محل تامین کننده
قبل از دریافت کالا در محل مشتری، وضعیت جاری موجودی انبار بر روی صفحه نمایش ارائه میشود. (در شکل زیر موجودی کل 69 در انبار برای کالای سفارش شده مشاهده میشود).
شکل 4- برنامة ERP مرتبط با میانافزار RFID
در روش حلقه باز RFID، میتوان ارسال کالای سفارش شده را در هر لحظه پیگیری نمود (وضعیت، مکان و ...). هنگامیکه کالا به محل مشتری میرسد، ورود کالای تجهیزشده به برچسب RFID به طور اتوماتیک تشخیص داده شده و اطلاعات آن با خواندن برچسب کالا به برنامة میانافزار مشتری منتقل گردیده، سپس اطلاعات لازم به سیستم ERP مشتری ارسال میشود. بدین ترتیب حضور کالای سفارش شده در سایت مشتری اطلاع داده میشود.
شکل 5- واسط گرافیکی میانافزار RFID در محل مشتری
در این حالت در برنامة ERP مشتری تغییرات لازم اعمال شده و پیغام "دریافت کالای سفارش شده" به طور اتوماتیک اعلام شده و به اینترتیب موجودی به صورت بلادرنگ بروزرسانی میشود.
شکل 6- برنامة ERP سمت مشتری پس از انجام تراکنش
نتیجه گیری
طبق تحقیقات انجام شده، بکارگیری فناوری RFID در زنجیرة تامین از نقطه نظر فنی و تجاری امکانپذیر بوده و مزایای زیادی را در تجارت الکترونیک بین بنگاهی بهمراه دارد که از جمله میتوان به موارد زیر اشاره نمود:
در کنار مزایای فراوانی که بکارگیری این فناوری بهمراه دارد، هنوز پذیرش RFID در جامعه کنونی محدود به موانع و مسائلی میشود که باید بدانها نیز پرداخته شود. این مسائل ابعاد زیر را دربردارد :
بهرحال با توجه به اینکه توسط فناوری RFID میتوان هر شیء یا کالا را در دنیای واقعی در زنجیرة تامین پیگیری نمود میتوان اذعان داشت که این فناوری بعنوان "انقلاب آتی در زنجیرة تامین" محسوب میشود]2]. در هر صورت علیرغم این که فناوری RFID پتانسیل منحصر بفردی را در مدیریت زنجیرة تامین و بهبودی تکنولوژیهای [13]AIDC موجود سبب شده است، هنوز شک و تردید در جامعة پذیرندگان این تکنولوژی وجود دارد چرا که تا کنون هیچ مدل مناسبی برای ارزیابی دقیق اثرات و فواید زنجیرة تامین مبتنی بر RFID تهیه نشده است. این مسئله چالشهای جدیدی را برای پذیرش تکنولوژی RFID ایجاد کرده است که نیازمند همکاریهای منسجم درونسازمانی میان شبکهای از واحدهای صنعتی در برپایی زمینههای لازم برای تجارت الکترونیک بین بنگاهی میباشد.
[1] Ygal Bendavid ePoly
[2] Ygal Bendavid, Elisabeth Lefebvre, Louis A. Lefebvre, Samuel Fosso Wamba , B-to-B e-Commerce: Assessing the Impacts of RFID Technology in a Five Layer Supply Chain,2007
[3] Asif, A., Mandviwalla, M. Integrating the supply chain with RFID: A technical and business analysis. Communications of the Association for Information Systems 15, (2005), 393-427.
[4] Capone, G., Costlow, D.,
Research,
[5] Curtin, J., Kauffman, R.J., Riggins, F.J. Making the Most Out of RFID Technology: A Research Agenda for the Study of the Adoption, Usage and Impact of RFID. Forthcoming in Information Technology and Management, 2006.
[6] eMarketer. Technologies that North American companies plan to increase their deployment of in the next 12 months, 2004. www.emarketer.com.
[7] Glassberg, A., Hanson, D. and
[8] Hanson, D., Knapp, T. and Olson, E. Enabling high performance in utilities through SCM, (2005),Accenture.com
[9] Kärkkäinen, M. Increasing Efficiency in the Supply Chain for Short Shelf Life Goods using RFID Tagging.
International Journal of Retail & Distribution Management, 31, 10 (2003), 529-536.
[10] Lefebvre,
activities in a retail industry supply chain. Journal of Chain and Network Science 5, 2 (2005), 101-111.
[11] Loeh H. Concurrent Product Development and New Communication Technologies, A Research Framework,
Working Paper, 2005. CeTIM, http://www.cetim.org/wps/
[12] Ringbeck, J. and Stroh S. Thinking Outside the Closed
[11] Sheffi, Y., RFID and the innovation cycle. International Journal of Logistics Management 15, 1 (2004), 1-10.
[13] RFID Journal, “Minnesota Utility Powers up RFID”, News Roundup, July 15, 2005, retrieved from
http://www.rfidjournal.com/article/articleview/1737/1/1/
[14] RFID Journal, “RFID May Reduce Electricity Theft”, August 2002, retrieved June 7, 2006, from
http://www.rfidjournal.com/article/articleview/56/1/38/
[15] Strategy Business," RFID: Thinking Outside the Closed Loop", October 2004, retrieved from http://www.strategy-business.com/enewsarticle/enews102804?tid=230&pg=all