مقاله نقشRFID در زنجیره تامین صنایع کشور

نقشRFID در زنجیره تامین صنایع کشور(مطالعه موردی:صنعت لوازم خانگی)

علی ­عباسی­رائی[1]،همت­مراد قلندری[2], عیسی نخعی کمال آبادی[3]

تهران: خیابان کارگر شمالی- کوچه فردوسی- مرکز ملی شماره­گذاری کالا و خدمات ایران

چچکیده

       در طول چند سال اخیر, تغییرات بسیار شگرف و وسیعی در سطح سازمانهای فعال در کسب‌و‌کار جهانی رخ داده است. با جهانی شدن بازارها و فشردگی روزافزون رقابت در فضای اقتصادی جدید, سازمانها ابتدا دریافتند که برای بقاء در این بازارها, باید بتوانند همگام با تغییرات پیشرفت و تغییر کنند. پس از مدتی سازمانها به این نتیجه رسیدند که برای موفق بودن در بازار, نه تنها باید خود سریع و چابک باشند,  بلکه  باید تامین‌کنندگان آنها و نیز شبکه توزیع محصولاتشان, دارای هماهنگی بالا و انعطاف مناسب باشد. مجموعه این طرز تفکر باعث شکل‌گیری مفاهیم "مدیریت زنجیره تامین" در سالهای دهه قبل گشت. با ظهور تکنولوژیهای پیشرفته الکترونیکی در سالهای اخیر, استفاده از این ساز‌و‌کارهای الکترونیکی برای پیشبرد اهداف زنجیره تامین(عرضه) مورد توجه مدیران صنایع قرار گرفت و این ابزارها قدرت فوق‌العاده خود را در یکپارچه‌سازی فرایندهای زنجیره عرضه و کاهش هزینه‌ها, افزایش سرعت تحویل محصول به مشتری و ارائه اطلاعات سودمند بصورت همزمان نشان دادند. مدیریت زنجیره تامین دارای سه فرایند عمده و اصلی می باشد که عبارتند از: مدیریت اطلاعات, مدیریت لجستیک و مدیریت روابط, که در آن مدیریت اطلاعات نقش مهم و موثری را در کل مدیریت زنجیره تامین و همچنین بهبود عملکرد آن بازی می کند. این مقاله در صدد است تا علاوه بر معرفی سیستم شناسایی با امواج رادیویی RFID[4], نقش این تکنولوژی را به عنوان "بزرگترین انقلاب در عرصه لجستیک و زنجیره تامین پس از انقلاب اینترنت درسال1990", در مدیریت اطلاعات در تمام اعضای زنجیره تامین صنعت لوازم خانگی بررسی و به مفاهیم موجود برای بررسی و تحلیل روابط میان شرکاء (خریداران و تامین کنندگان)  بپردازد.

واژه­های کلیدی: مدیریت زنجیره تامین - شناسایی با امواج رادیوییRFID  - شناسایی خودکار کالا- صنعت لوازم خانگی

1- مقدمه

      زنجیره ‌تامین زنجیره‌ای است که همه فعالیتهای مرتبط با جریان کالا و تبدیل مواد, از مرحله تهیه ماده اولیه تا مرحله تحویل کالای نهایی به مصرف‌کننده را شامل می‌شود. به عبارت دیگر زنجیره تأمین سیستمی است که اعضاء بالادستی شامل تأمین کننده­های مواد خام و تولیدکننده­ها از طریق جریان مواد و اطلاعات با اعضای پایین دستی زنجیره تامین یعنی توزیع کننده­ها و عوامل خرده فروشی و در نهایت مصرف کننده نهایی ارتباط برقرار می کنند. در این ساختار وظیفه مدیریت زنجیره تأمین(SCM), مدیریت تمام شبکه از تأمین کننده­ها گرفته تا مشتری نهایی, برای دستیابی به بهترین خروجی برای کل سیستم می باشد. بنابراین مدیریت زنجیره تأمین این قابلیت را داراست تا در جهت افزایش هماهنگی و یکپارچگی­های داخلی و فراسازمانی, سازمانهایی مستقل را به صورت مجموعه یکپارچه مدیریت کند. از این رو برقراری ارتباط داخل و خارج سازمان از مهمترین ضروریات آن به حساب می آید. مدیریت زنجیره تأمین در مقایسه با مدیریت سنتی که به مدیریت تک تک اعضاء می پردازد بر مدیریت روابط تمرکز می کند و به دنبال راه حلهایی برای کاهش هر چه بیشتر سیکل تأمین, تولید و توزیع محصول و افزایش انعطاف پذیری و مسوولیت پذیری جهت اصلاح فرایندهای موجود و تولید محصول جدید که بتواند به نیاز مشتریان که دائما در حال تغییر است پاسخ دهد. برای این کار سازمانها باید با اتخاذ و اجرای تکنولوژیهای زنجیره تأمین و سیستمهای اطلاعاتی سعی در کاهش سیکل زنجیره تأمین و یکپارچگی فرآیندهای خود نمایند.[6] یکی از راه های این کار استفاده از تکنولوژی شناسایی با امواج رادیویی(RFID ) می باشد.

RFIDمخفف Radio-Frequency Identification به معنای شناسایی یک کد توسط تکنولوژی رادیویی و برمبنای فرکانسی تعریف شده می باشد. شناسایی با امواج رادیویی  با الصاق تگ ها یا فرستنده هایی به اشیاء ثابت یا متحرک و ایجاد یک زیرساخت از دستگاه های تگ خوان به هم متصل, اطلاعات مربوط به اشیاء فیزیکی را می توان به صورت خودکار و بدون دخالت دست, جمع آوری و ثبت نماید. در سالهای اخیر این سیستم مورد توجه شدید تکنولوژیهای پیشرفته با نگرش بالای حفاظتی و همچنین سیستمهای انتقال اتوماتیک کارخانجات تولیدی با تأکید بر کنترل بر روی هزینه های آنها قرار گرفته است. سیستم شناسایی با امواج رادیویی که مختصرا RFID نامیده می شود, جایگزین بسیار کارآمد و قابل اعتمادی برای سیستم های بارکد که امروزه استفاده آن فراگیر است می باشد. اولین مزیت این سیستم بر سیستمهای بارکدی سادگی در استفاده آن است.

در سیستم  RFID مهم نیست که مورد قابل شناسایی در حرکت یا در سکون باشد و یا در محیط گرد و خاک ,مه, نمناک, بارانی یا در محیط آفتابی, هیچکدام از شرایط ذکر شده تأثیری در عملکرد این سیستم ندارد. از دیگر مزایای این سیستم نسبت به سیستمهای بارکدی خواندن اطلاعات تعداد زیادی از اشیاء به صورت یکباره است. در صورتی که در بارکد اشیاء می بایستی یکی یکی خوانده شده و شناسایی گردند.[3]

در هر یک از این کاربردها تگ ها و آنتن های مختلفی مورد استفاده قرار می گیرد. پارامترهای مختلفی بر انتخاب تگ و آنتن و فرکانس و برد و خلاصه طراحی سیستم موثرند که از بین آنها می توان به محیط مورد استفاده, کاربرد مورد نظر, کالای مورد رهگیری, ابعاد و جهت قرار گرفتن کالا, فرآیند های کاری موجود و بسیاری پارامترهای دیگر اشاره کرد. علاوه بر این بحث نرم افزاری که با سیستم مورد نظر کار می کند کاملا به مورد خاص آن صنعت بستگی دارد و باید به صورت سفارشی تهیه شود.[2] در این مقاله پس از ارایه مفاهیمی کلی درباره زنجیره تامین و فناوریRFID, به بررسی نقش این تکنولوژی در زنجیره تامین صنعت لوازم خانگی پرداخته می­شود.

شکل1- ساختار کلی یک زنجیره تامین

2- زنجیره تامین

پس از آشنایی با زنجیره تامین, در این قسمت به معرفی مشکلات کلی زنجیره تامین و نقش اطلاعات در این زنجیره می­پردازیم.

1-2- مشکلات زنجیره تامین

به لحاظ ساختاری مهمترین مشکلی که زنجیره تامین (شکل 1) با آن روبروست, مشکل تعدد مراکز تصمیم­گیری برای تولید, تبدیل و جریان کالاست. این امر موجب تشدید نوسانات تقاضا در طول زنجیره می­شود. هرچقدر از انتهای زنجیره به سمت ابتدای زنجیره (اولین تامین کننده) حرکت کنیم, نوسانات تقاضا تشدید می گردد. این پدیده به اثر "شلاق چرمی" معروف است. بدین ترتیب سبب انباشت موجودی بیش از حد دربین اعضای زنجیره می­شود که باعث بالارفتن هزینه و قیمت نهایی کالا شده و قدرت رقابت زنجیره کاهش خواهد یافت. فناوری اطلاعات ازطریق تسهیل و تسریع تبادل اطلاعات, سازمان و تامین کنندگان را قادر به آگاهی و تامین به موقع احتیاجات یکدیگر می کنــد و فلسفه تولید به هنگام را قوت می بخشد. در این قسمت به تشریح این مشکلات و علل آنها پرداخته می­شود. مشکلات طی زنجیره تامین به طورکلی از دو منبع ناشی می شوند:

1- عدم اطمینان: یک منبع اصلی عدم اطمینان زنجیره تامین, پیش بینی تقاضا است. پیش بینی تقاضا از چندین فاکتور از قبیل رقابت, قیمتها, شرایط فعلی, توسعه تکنولوژیک و سطح عمومی تعهد مشتریان تاثیر می پذیرد.  عامل دیگر عدم اطمینان زنجیره تامین, زمان تحویل است که خود به عواملی مانند نسبت خرابی ماشین ها در فرآیند تولید خطی, فشردگی ترافیکی که در حمل و نقل دخالت می کند و مشکلات کیفیت مواد که ممکن است تأخیرات تولید را ایجاد کند وابسته است.

2 - عدم هماهنگی: این نوع مشکلات هنگامی که یک بخش شرکت با دیگر بخشها ارتباط خوبی ندارد, وقتی پیغام برای شرکاء تجاری غیرقابل فهم باشد, بخشهای شرکت از بعضی مسائل آگاهی نداشته باشند و یا خیلی دیر از آنچه موردنیاز است و یا آنچه باید اتفاق بیفتد آگاه می شوند اتفاق خواهد افتاد. مسلماً, مشکلات بی شماری طی زنجیره تامین می تواند رخ دهد که در این قسمت به دو مورد از مزمن ترین مشکلات آن اشاره می شود.

الف - اثر شلاق چرمی (The Bull Whip Effect) : اثر شلاقی,  به تغییرات نامنظم در سفارشات طی زنجیره تامین اطلاق می شود. این اثر برای اولین بار به وسیله پروکتل و گمبل  در ارتباط با یکی از محصولاتشان مشاهده و شناخته شد. دراین مشکل گرچه فروش واقعی در فروشگاهها نسبتاً ثابت و قابل پیش بینی بود اما سفارشات عمده فروشان و توزیع کنندگان نوسانات شدیدی داشته و مشکلات موجودی محصول ساخته شده را برای سازنده به همراه داشت. تحقیق انجام شده در این مورد نشان داد که سفارشات توزیع کنندگان به دلیل پیش بینی ضعیف تقاضا و کمبود هماهنگی و اطمینان درمیان شرکاء زنجیره تامین , به دلیل اینکه هر ماهیت مجزا طی زنجیره تامین سفارشات و تصمیمات موجودی را با یک دید نسبت به منافع خود به طرف بالای زنجیره تامین انجام می داد, تغییرات نامنظمی به همراه داشت. لذا میزان پیش بینی­ها به طرف بالای زنجیره همچنان افزایش یافته و منجر به انباشت موجودیهای اضافه ای در تمام قسمتهای زنجیره تامین می شود.[5]   
ب - ذخیره فریبنده: این گونه مشکل زمانی که مشتریان محصولی را می­خواهند که دردسترس نیست اتفاق می افتد. [5]

2-2- اطلاعات در زنجیره تأمین

    در این بخش به بررسی فواید اطلاعات و انواع اطلاعات قابل اشتراک گذاری در زنجیره تأمین پرداخته شده است.

1-2-2- فواید اطلاعات در زنجیره تأمین

از نظر Simchi-Levi et al. (2000) اطلاعات در زنجیره تأمین می تواند از جهات زیر مفید واقع شود:

الف- موجب کاهش تغییرپذیری در زنجیره تأمین می گردد.

ب‌-  به تأمین کنندگان در جهت انجام پیش بینی­های بهتر با توجه به تغییرات بازار کمک می نماید.

ج‌-  موجب هماهنگی سیستمها و استراتژی­های تولید و توزیع می شود.

1.  به وسیله ارائه تسهیلاتی برای تحویل در محل اقلام دلخواه مشتریان, به خرده فروشان امکان خدمت رسانی بهتر به مشتریان خود را می دهد.

ه- به خرده فروشان امکان عکس العمل و وفق پیدا کردن سریعتر نسبت به مشکلات زنجیره تأمین می دهد.

و- موجب کاهش زمان تحویل می گردد.

2-2-2- انواع اطلاعات قابل اشتراک گذاری در زنجیره تأمین

از نظر Simchi-Levi et al. (2000) انواع اطلاعات می­تواند عبارت از اطلاعات مربوط به سطوح موجودی, سفارشها, تولید و وضعیت تحویل[1] در طول زنجیره تأمین باشد. Lee & Whang (1998) انواع اطلاعات در زنجیره تأمین را به شرح زیر معرفی کرده اند: که تکنولوژی RFID  می تواند نقش موثری در به اشتراک گذاری این اطلاعات ایفا نماید.

         الف- سطح موجودی

         ب- داده های فروش

ج‌-  وضعیت سفارش جهت پیگیری و ردیابی

د‌-  پیش بینی فروش

ه- زمان بندی تولید/ تحویل

و‌-  سایر اطلاعات

3-2- معیارهای ارزیابی عملکرد زنجیره تامین

    در این قسمت به معرفی معیارهای عملکرد زنجیره تأمین پرداخته و از میان آنان معیارهای مورد نظر برای سنجش اثر RFID در زنجیره تامین انتخاب می شوند.

        هر معیار عملکرد یا گروهی از معیارهای عملکرد برای تعیین میزان کارایی و اثربخشی یک سیستم مورد استفاده قرار می گیرند. معیارهای عملکرد مؤثر, دارای خصوصیاتی هستند که بر نحوه ارزیابی­شان از سیستم موجود اثر می گذارد [6]. 1- کلی بودن[2] یعنی اندازه گیری تمام جنبه های یک موضوع 2- جهانی بودن به معنای اینکه معیار مذکور, مقایسه تحت شرایط متفاوت را امکان پذیر سازد. 3- قابل اندازه گیری بودن ( داده های مورد نیاز قابل اندازه گیری باشند) 4- سازگاری با اهداف سازمان. برای اینکه بتوان میزان اثر بخشی و کارایی هر زنجیره تأمین را بررسی کرد انتخاب معیارهای عملکرد ضروری به نظر می رسند. متخصصین به شیوه­های مختلف به بررسی این موضوع پرداخته­اند و معیارهای گوناگونی را به عنوان مبنا برای سنجش زنجیره تأمین در نظر گرفته اند.

یکی از اولین تقسیم بندی های صورت گرفته, تقسیم بندی نیلی^[3] [‍ 8] است که معیارهای کیفیت, زمان, انعطاف پذیری و هزینه را در نظر گرفته است.

چان, هفت مشخصه را که نشان دهنده عملکرد زنجیره تأمین است شناسایی کرده است. دو مشخصه کاملاً کمی هستند ( هزینه و استفاده از منابع ) و پنج مشخصه دیگر کیفی ( کیفیت, انعطاف پذیری, وضوح^[4] , اعتماد, نو آوری ). بیمون [5 ] نشان می دهد که اکثر مدلهای زنجیره تأمین دو معیار عملکرد را مورد استفاده قرار داده اند 1- هزینه 2- ترکیب هزینه و پاسخگویی به مشتری.

 هدف از انجام تحقیق حاضر یافتن بهترین معیار عملکرد برای زنجیره تأمین نیست و فقط از میان معیارهای معرفی شده در ادبیات موضوع, چهار معیار کلی که تقریبا تمامی معیارها را در برمی­گیرد, برای تعیین اثر RFID انتخاب می­شوند. بر طبق ادبیات موضوع معیارهای هزینه, کیفیت, انعطاف پذیری و وضوح  در اکثر مدلهای زنجیره تأمین مورد استفاده قرار گرفته­اند. بنابراین در تحقیق حاضر نیز این چهار معیار مبنا قرار داده شده و کارکردهای فناوریRFID با توجه به این چهار معیار مورد بررسی قرار می­گیرند. در ادامه تعریفی مختصر از این چهار معیار می­دهیم.

×      هزینه: سود یک سازمان مستقیماً از هزینه عملیاتش تأثیر می گیرد. مانند حداقل کردن هزینه تولید, حداکثر کردن بازگشت سرمایه, حداقل کردن سرمایه درگیر در موجودی, حداکثر کردن فروش, حداقل کردن هزینه­های کنترل موجودی

×      کیفیت: این معیار مستقیماً با سطح رضایت مشتری از محصول و خدمات ارائه شده برای محصول ارتباط دارد. مانند: حداقل کردن تاخیر در تولید,  حداقل کردن زمان پاسخگویی به درخواست مشتریان, حداقل کردن زمان پردازش, حداقل کردن دوباره کاریها

×      انعطاف پذیری اعضاء زنجیره: درجه ای از توانایی زنجیره عرضه در واکنش به نوسانات تصادفی در الگوی تقاضا مانند: مدیریت و پیش بینی تقاضا و کاهش اثر شلاقی[5](تغییرات نامنظم در سفارشات طی زنجیره تامین)

×     شفافیت و وضوح ( Visibility): هر زنجیره تأمین از تأمین کنندگان, تولید کنندگان, توزیع کنندگان و مشتریان تشکیل شده است. میزان وضوح در یک زنجیره تأمین, صحت و سرعت انتقال اطلاعات را بین این عناصر نشان می­دهد.

2- سیستم شناسایی توسط امواج رادیویی(RFID )

در یک تعریف کلی شناسایی با فرکانس رادیویی تعیین یک شخص یا یک شی با بکار بردن انتقال فرکانس رادیویی در فرکانس های 125kHz,13.5MHz ,900MHz می باشد.[1] شناسائی اجسام به کمک امواج رادیوئی (RFID ) با استفاده از یکسری تگهای فرکانسی (RFID Tags) نصب شده بروی آنها و کدهای شناسایی  از راه دور ذخیره و بازیافت می شود. تگ­های مزبور اشیاء کوچکی در اشکال مختلف هستند که قابلیت اتصال یا جاگذاری در اجسام را داشته و در داخل خود دارای تراشه الکترونیکی و آنتن جهت دریافت یا ارسال امواج رادیویی به کدخوان فرکانسی  (RFID Transceiver) می باشند.

1-3- اجزای اصلی سیستم RFID و نحوه عملکرد آن

یک سیستم RFID مشتمل بر اجزای زیر است شکل(2):

1. Reader
2. Tag
3. Middleware
4. Database.

شکل2- اجزای سیستم RFID

1. :[4] Readerبخشی از سیستم است که با برقراری ارتباط با Tag داده ذخیره شده در آن را می خواند. این جزء از طریق اتصال به یک سیستم کامپیوتری ارتباط بین سیستم اطلاعاتی و تگ ها را برقرار می کند و مانند اسکنر بار کد عمل می کند. انواع Reader به شرح زیر  است:

1.1 Hand held

      1.2 Mobile

                              1.3 Fixed location

2-تگ(TAG ): تگ شامل یک میکروچیپ وصل شده به یک آنتن می باشد و فراخور نیاز و کاربرد در شکلها و نیازهای مختلفی برای فرکانسهای مشخص و محدوده کاری معین طراحی می شود.

در شکل(3 ) نمونه ای از تگ و برچسب را مشاهده می نماییم.

شکل3

تگها به دو نوع اکتیو و پسیو تقسیم شده اند.در تگهای غیر فعال(Pasive ) انرژی از طریق قرائت کننده(Reader ) اخذ شده و تگ فعال می شود.

تگ های غیر فعال ( Passive RFID Tags) فاقد منبع تغذیه بوده و با دریافت سیگنال رادیویی ارسالی از سوی کدخوان فرکانسی نسبت به ارسال پاسخ آن بصورت سیگنال بازگشتی اقدام  میکنند لذا پاسخ ارسالی از آنها لزوماً  مختصر و تنها  بصورت یک کد شناسایی میباشد. بدلیل عدم وجود منبع تغذیه و کوچک بودن آنها امکان جاگذاری زیر پوست وجود داشته و کوچکترین سایز آن در سال 2004 به قطر 0.4 mm و با ضخامتی کمتر از ورق کاغذ ساخته شده که عملاً غیر قابل مشاهده می باشد, این اتیکتها قابلیت خواندن ونوشتن در محدوده 10mm تا5m  را دارا می­باشند0 در تگهای اکتیو باطری به کار برده می شود که با انرژی داده شده باطری, تگ قدرت بیشتری پیدا کرده و فاصله چندین برابر تگ غیر فعال را می پوشاند.

تگ­های فعال (Active RFID Tags) دارای منبع تغذیه بوده وبه همین دلیل دارای حافظه بیشتر و محدوده خوانایی بزرگتر از تگ های غیر فعال بوده وعلاوه بر آن امکان ذخیره اطلاعات اضافی را نیز دارند.  کوچکترین سایز آنها به اندازه یک سکه, محدوده خوانایی آنها بالغ بر دهها متر و عمر باطری آنها نیز چندین سال می باشد0

   کاربرد تگهای غیر فعال به دلیل ارزانی بیش از حد و عدم وابستگی به باطری , بسیار بیشتر از نوع فعال می باشد.

جدول 1 : مقایسه معایب و مزایا Tagهای Passive و Active

3.  Middle-ware: بخشی از سیستم است که وظیفه پردازش داده‌های خام به دست آمده حاصل از تبادل Reader و Tag را بر عهده دارد به نحوی که داده‌ها را فیلتر نموده و به واحدهای مربوطه ارسال می‌دارد.

4. Database: بانک اطلاعاتی است که پس از دریافت داده‌ها از RFID می‌توان با اطلاعات مرتبط را به دست آورده و یا بروزرسانی نمود. در شکل (4) مکانیزم سیستم شناسایی به کمک امواج رادیوییRFID نشان داده شده است

                              شکل 4- مکانیزم سیستم شناسایی به کمک امواج رادیوییRFID

2-3- برد خواندن برچسب‏ها

برد خواندن برچسب‏ها به متغیرهای زیادی بستگی دارد, از جمله فرکانس عملکرد آنها, قدرت Reader در تداخل با اشیای فلزی و یا دیگر Readerها.[11]

محدوده فرکانسی برچسب‏ها در جدول 2 آمده است.

جدول 2- محدوده فرکانسی همراه برد موثر

    همان طور که برای انتخاب کانال موردنظر باید رادیو را روی موج مربوط تنظیم کرد, فرکانس برچسب نیز با توجه به کاربرد آن تعیین می‏شود که با درنظر گرفتن برچسب و محدوده موثر, بسیار متفاوت است و برای برچسب‏های فعال به کمک باتری تا 100 متر یا بیشتر نیز عمل می‏کند.

3-3- متغیرهای مهم در عملکرد یک سیستم RFID

• برد تبادل داده
• سرعت تبادل داده
• حجم داده ذخیره شده در فضای Tag
• اندازه فیزیکی Tag
• قابلیت سیستم برای ارتباط با چندین Tag به طور همزمان
• ثبات سیستم به هنگام وقوع اختلالات محیطی (نوع مواد – وجود مانع میان Tag و Reader)

3-3- مزایای استفاده از فن آوری RFID

این سیستم دارای مزایای زیر می باشد.[10]
1. کاهش هزینه ها (کاهش فعالیت های دستی و افزایش سرعت)
2. اتوماسیون (بدون توقف)
3. کاهش خطا
4. یکپارچگی

5. دخالت انسان در ثبت و خواندن اطلاعات کاهش میابد(صرفه جویی در نیروی انسانی, زمان و کاهش خطا).

   6. بررسی اقلام متعدد به طور همزمان ممکن می­شود.

7. به روز رسانی اطلاعات به محض تغییر در وضعیت اقلام ممکن می­شود.

8. باعث افزایش امنیت می شود زیرا برچسبهای فوق امکان ردیابی کالاها را حتی در یک فضای بسته فراهم می­کند.

4-3- مقایسه انواع فناوریهای شناسایی خودکار (Auto-ID )

در جدول3 مشخصات انواع فناوریهای شناسایی خودکار (Auto-ID ) آورده شده است.[9]

جدول 3 : مقایسه فناوریهای Auto-ID

4-  نقش RFID در زنجیره تامین صنعت لوازم خانگی

اگر یک زنجیره تامین لوازم خانگی را مطابق شکل (5)در نظر بگیریم که در آن چندین تولیدکننده لوازم خانگی از چندین تولیدکننده مواد اولیه, مواد اولیه خود را تامین می نمایند, کالای مورد نظر را تولید و به چندین توزیع کننده یا عمده فروش می فروشند, در ادامه این زنجیره خرده­فروشان این لوازم را خریداری کرده و به دست مشتری نهایی می­رسانند. همچنین چندین تعمیرگاه مجاز بعضی از این لوازم را نیز در نظر بگیریم که خدمات پس از فروش و یا کار تعمیر لوازم خراب را بر عهده دارند.

شکل5- ساختار یک زنجیره تامین لوازم خانگی

تکنولوژی RFID می­تواند اطلاعات مربوط به کالا را در هر مرحله از زنجیره تامین در اختیار عناصر زنجیره قرار دهد و این قابلیت را دارد که تمامی اعضای زنجیره تامین شامل کارخانه ها, مراکز توزیع و خرده فروشها به طور آنی به اطلاعات یک محصول خاص دسترسی پیدا کنند. از آنجاییکه RFID می تواند صدها و هزاران کالا را یکباره شناسایی کند به صنایع این فرصت را می دهد که کالای خود را از کارخانه تولیدی تا انبار محصول و پس از خروج از انبار تا رسیدن به دست مشتری کنترل نماید. که این می تواند با کاهش اثر شلاقی باعث یکپارچگی زنجیره تامین شود و نوسانات را در طول زنجیره تامین از بین ببرد. همچنین این امکان را می دهد که سرعت و دید بهتری در خلال زنجیره تامین از تهیه کنندگان, رقبا و مشتریان بدست آوریم. به عنوان مثال اگر بر روی یک کالا برچسب RFID باشد, کاملاً مشخص خواهد بود که چه وقت و کجا ساخته شده است. چقدر از کالاها امکان دارد از رده خارج شده باشد, تاریخ انقضای آن چیست  و  به این ترتیب می‌‌توان از میزان ضایعات کاست. خرده فروش یا عمده فروش نیز از وضعیت حمل محصول اطلاع می­یابد و رسید کالاها به طور اتوماتیک و بدون مداخله انسان پست می­شود. در ادامه به بررسی چند مورد از کاربردهایی کهRFID می تواند در زنجیره تامین یک صنعت از جمله صنعت لوازم خانگی داشته باشد و کارایی زنجیره را بهبود, اشاره می­کنیم.

1.  مدیریت و کنترل اموال [6]

استفاده از این تکنولوژی در کنترل اموال در صنعت لوازم خانگی می­تواند به سوالات زیر پاسخ دهد.

-       کالاها یا داراییهای من کجا هستند؟

-       محتویات داراییهای من چه هستند؟

-       بهترین روش نگهداری داراییهای من چیست؟

-       در طول شش ماه اخیر داراییهای من چه بوده اند؟

-       در کجای چرخه تولید من دارایی­ام را از دست می دهم؟

-       چه اجزایی از چرخه تولید, نیاز به حد بالا و پایین سفارش دارند؟

-       کدام یک از مشتریان محصولات و تولیدات را برای مدت طولانی­تری حفظ می­کند؟

 شرکتهای تولیدی لوازم خانگی می­توانند برای پایین آوردن هزینه­های خود چه در امور تولیدی که به دلیل ضایعات در تولید و عدم برآورد صحیح از قطعات مورد استفاده در پروسه تولید ناشی می­شود و هم در زمینه انبارداری و توزیع از تگهای RFID استفاده کنند و با کنترل دقیق و مورد به مورد کالاها, قطعات و لوازم نسبت به هدر رفتن اموال خود جلوگیری نمایند. در محیطهای تولید و توزیع با استفاده از RFID می توان محل دقیق استقرار کالا را تعیین نمود و همچنین می توان با کوتاه­تر کردن سیکل سفارش از طریق بهبود سیستم حمل و نقل, سرعت بیشتر در تسویه, ارزیابی دقیق مراحل اجرا و تولید, تحویل به موقع سفارش, کاهش هزینه­های مربوط به نیروی کار و سرویس­دهی مناسب به مشتری به یکپارچگی زنجیره تامین کمک نمود. در یک مثال, می‌‌توان به زنجیره تامین یک کارخانه بسیار بزرگ اشاره کرد که در آن RFID به پالت‌ها چسبانده شده تا به سرعت بتوان فهمید که پالت‌ها از کجا آمده‌اند و الان در کجای زنجیره قرار دارند. شکل(6)

شکل6- کاربرد RFID در کنترل اموال لوازم خانگی در یک زنجیره تامین

2.  کنترل موجودی[7]

این تکنولوژی امکان یا امکاناتی را در جهت سهولت و چینش اتوماتیک کالا در انبار و کنترل موجودی و به هنگام­سازی سریع اطلاعات در انبار فراهم می­آورد. بر چسب های RFID که بر روی هر یک از کالاها نصب می شود, می­تواند شامل اطلاعات بیشتری از تفکیک انواع کالاها از قبیل مواد اولیه یا ابزار یا تجهیزات تعمیر و نگهداری و یا هر اطلاع مورد نیاز مجموعه باشد. کلیه داراییها بر اساس مشخصه­های همخوان با مجموعه برچسبها (TAGS) و بر مبنای تعاریف مورد نیاز کاربر تعریف می­شوند. حتی عبور و مرور کارکنان شرکت در انبار با کارتهای شناسایی یا کارت پرسنل هر یک از میان گذرهای کنترل قابل روئت و بررسی خواهد بود. استفاده از کامپیوترهای دستی(hand-held computers ) و یا دریچه­های دریافت کننده اطلاعات RFID بسیاری از کارها و عملیات دستی را حذف می کند. همچنین با استفاده از بر چسبهایRFID و آنتن های گیرنده و فرستنده به راحتی حمل و نقل کالا در انبار کنترل می­شود, در هر لحظه می توان محل استقرار کالا, تعداد یا موجودی کالا و یا حتی اطلاعات ذخیره شده منسوب به کالاهای  موجود در انبار را بررسی کرد. استفاده از این تکنولوژی به طور خودکار ورود و خروج کالا را کنترل می­کند و مدیریت انبارداری و انبارگردانی کالا را سبب می شود. چرا که در هر لحظه و به اراده کاربر و در اندک زمانی قادر به دریافت کلیه اطلاعات و موجودی های انبار خواهید بود. از مزایای این سیستم جلوگیری از هزینه های خرید بیهوده و غیر نیاز است. با توجه به این که کلیه ورود و خروج­های کالاها از انبار کنترل و ذخیره سازی می شود لذا در صورت عدم ثبت خروج مجاز یک کالا آژیر به صدا در می­آید و از خروج بدون مجوز ممانعت به عمل خواهد آمد. این سیستم قادر به تولید گزارشهای متنوعی از قبیل:

1.  موارد مصرف

2.  تعداد مصرف و نقطه سفارش

3.  پیگیری اموال و کالاها

4.  میزان مصرف کالا

5.  موقعیت کالا در انبار

6.  تاریخ مصرف

7.   گزارش استهلاک

8.  موجودی فعلی

9.  کنترل گارانتی و گزارش مدت زمان باقیمانده از گارانتی کالاها

10.         ارزش بیمه ای کالاها

خواهد بود.[11]

3.  کنترل ورود و خروج وسایط نقلیه    

    یکی دیگر از کاربردهای بسیار شایع استفاده از فن آوری RFID کنترل ورود و خروج وسایط نقلیه در محلهایی است که امنیت ورود و خروج ماشینها بسیار مهم و ضروری بنظر می­رسد. این سیستم با چسباندن یک Tag برروی وسیله نقلیه و قراردادن کلیه اطلاعات مربوط به این وسیله در حافظه آن این امکان را فراهم می­نماید. قبل از رسیدن وسیله نقلیه به درب ورودی یا خروجی, ماشین از محلی که در آن یک آنتن جهت دریافت اطلاعات Tag چسبیده شده عبور می­کند. دستگاه Reader اطلاعات موجود بر روی Tag را از آنتن بازخوانی می­کند و در صورتی که اطلاعات موجود بر روی Tag نشانگر مجوز ورود یا خروج باشد, گیت ورودی یا خروجی باز می­شود. در صورتی که هیچ گونه برچسبی بر روی ماشین وجود نداشته باشد و یا در صورتیکه اطلاعات موجود بر روی Tag نشانگر مجوز عدم خروج یا ورود باشد, افراد امنیتی مستقر در محل درب ورودی یا خروجی گیت جهت بازرسی وسیله نقلیه اقدام می کند. همچنین می توان برای شناسایی اقلام درون کامیونها نیز مورد استفاده قرار بگیرد.[3]

4.  آسان نمودن خرید برای مشتریان

      از آنجاییکه تکنولوژی RFID می تواند به طور همزمان چندین کالا را شناسایی کند, زمانی که وارد یک فروشگاه زنجیره­ای می­شویم و اقلام مورد نیاز خود را داخل چرخ دستی (trolley) قرارمی­دهیم. صندوق دار با استفاده از بار کد می­بایستی که تک تک اقلام داخل سبد را برداشته و اطلاعات آن را توسط بارکد خوانBarcode) Reader) یکی یکی به داخل رایانه وارد کند تا فاکتور اقلام انتخابی صادر گردد. بسیاری از اوقات بدلیل آنکه تعداد کالاهای خریداری شده بسیار زیاد می­باشند؛ صفهای طولانی ای در فروشگاه های زنجیره ای تشکیل می­شود. ضمن اینکه گاهی اوقات نیز مخدوش شدن علائم بارکد, از خواندن اطلاعات جلوگیری می­کند, که این خود موجب مشکلات بیشتری می­شود. با این فن­آوری جدید یعنی RFID شما سبد کالای خود را برمی­دارید و بدون اینکه مجبور به ایستادن در صفهای طولانی شوید و یا حتی بدون اینکه مجبور باشید اقلام خریداری شده را به صندوقدار یا نگهبان نشان دهید, از در خارج می­شوید. چون برچسب روی کالا دیگر بارکد (Barcode) نیست بلکه از نوع RFID می­باشد و خودش با فرستان علائم رادیویی کلیه اطلاعات جاری خود از قبیل تعداد, قیمت, وزن, ... را به کامپیوترهای موجود در درهای خروجی مخابره می کند.[1]

5.  ردیابی تولید[8]

   تولید­کنندگان لوازم خانگی می­توانند با استفاده از مزایای ردیابی, هزینه­های سرمایه­ای خود را از طریق بهبود شفافیت زنجیره تامین در فرآیند­های کار و موجودی مواد اولیه, از2 تا 8 درصد کاهش دهند. با استفاده از تگهای RFID در فرآیند تولید, تولیدکننده­ها می­توانند به شفافیت دقیق و به موقع در فرآیندهای کاری خود در محیطهایی که بارکد جوابگو نمی­باشد, دست یابند. کنترل صنعتی و سیستمهای کنترل مواد می توانند با استفاده از ریدرهای RFID جهت تعیین حرکت مواد در خط تولید و مسیر اتوماتیک اقلام در ایستگاه مونتاژ یا تست, یکپارچه شوند. این قابلیت و توانمندی RFID نیاز به دخالت انسان در دیدن شماره سریال یا دیگر علامتهای شناسایی را از بین می­برد. این کار باعث افزایش دقت و کاهش نیروی انسانی مورد نیاز در اداره کردن مجموعه و تولید به موقع می­شود.[13]

6.  خدمات پس از فروش[9]

   وجود اطلاعات ویژه در تگهای RFID محصولات و مشتریان, می­تواند در کار سروس­دهی و گارانتی محصولات لوازم خانگی مورد استفاده قرار گیرد. به محض تکمیل تعمیرات یا سرویس, ضبط کردن فعالیت انجام شده می­تواند در تگ به منظور فراهم کردن تاریخ  نگهداری کامل گردشهای کالا به صورت رمز درآید. اگر تعمیرات آینده یا سرویس­دهی لازم باشد, تکنسین می تواند به تاریخ تکمیل تعمیرات موجود و اطلاعات ساختاری بدون وجود یک پایگاه داده به سادگی با استفاده از خواندن تگ دست یابد.[13]

7.  مدیریت ارجاع[10]

     شرکتها می توانند اطلاعات شناسایی محموله­های مهم خود را بوسیله شناخت مشتریان ویژه و زمان حمل در تگهای فوری,  به منظور توزیع ضمیمه کنند.  تولید و ثبت این اطلاعات مزایای زیادی دارد. در این راستا, شرکتها می­توانند کالاهای خاص خود را برای مشتریان خاص خود ردیابی کنند. این باعث اجتناب از هزینه­های بازخوانی مجدد می شود. در برگشتهای کلی, شرکتها می­توانند تحقیق کنند که کالاهای برگشتی مشتریان واقعا همان کالایی است که بدست او رسیده است و این باعث جلوگیری از کالاهای جعلی و دیگر مسایل تقلب در کار و جلوگیری از منحرف شدن از مسیر اصلی می شود. به عنوان مثال می­توان به راحتی مشخص کرد که تلویزیون با مشخصات ویژه به چه کسی, در چه زمانی, با چه مدت گارانتی و ... فروخته شده است.[13]

از دیگر کابردهای RFID در زنجیره تامین صنایع از جمله صنعت لوازم خانگی می­توان به موارد زیر اشاره کرد.

1. ثبت زمان دقیق ورود و خروج مولفه ها(افراد, ابزار و تجهیزات و ...)
2. ره گیری و ثبت زمانهای مختلف رهگیری پرسنل در مجموعه
3. در اختیار قرار دادن اطلاعات مربوط به عمر مفید تجهیزات و تاریخ انقضای کالاهای فاسد شدنی
4. اعلام گزارشهای آنی روزانه, مدیریتی و کلیه سیستمهای مورد نیاز و یا انتقال سریع داده­ها به بانکهای اطلاعاتی
5. بهنگام سازی گزارشهای آماری و مقایسه های روزمره
6. ارائه اطلاعات دقیق در مورد نیازها, کمبودها و هزینه های اموال و داراییها
7. محاسبه دقیق, حضور و غیاب, مرخصی­ها, اضافه کاری و ...پرسنل
8. کنترل دقیق اقلام و کالاها در هنگام بارگیری, تخلیه و تحویل
9. جلو گیری از سرقت و یا به هدر رفتن سرمایه ها و داراییهای سازمان

   با توجه به اهمیت این تکنولوژی و مزایای مذکور این سیستم در زنجیره تامین, صنعت لوازم خانگی کشور می­تواند با استفاده از این تکنولوژی از مزایای بی شمار این سیستم استفاده نماید. این سیستم با استفاده از تواناییهای خود در ردیابی, انبارداری و مکانیزه کردن فعالیتها و ... می­تواند باعث کاهش هزینه­ها و درنتیجه کاهش قیمت تمام شده محصول گردد. همچنین می تواند با افزایش سرعت و دقت, کاهش زمان پاسخگویی به مشتری, کاهش دوباره­کاریها و ... کیفیت و انعطاف­پذیری زنجیره را بهبود بخشد. بالاخره اینکه می­تواند با در اختیار قرار دادن اطلاعات مربوط به محصول در هر مرحله از زنجیره شفافیت و وضوح زنجیره را بهبود بخشد.

5- آینده سیستم RFID

       این تکنولوژی بیسیم می تواند میلیاردها دلار در تجارت فعلی جهان مخصوصا در کشورهای پیشرفته که آمادگی برای راه اندازی آن دارند, ذخیره نماید. طراحی برای اجرای آینده این تکنولوژی در سطحی خواهد بود که خرید و فروش کالا کاملا اتوماتیک بوده حتی در مرحله خرده فروشی کالا. خرید با انتخاب کالای مورد نظر که همه دارای برچسب RFID هستند از راهی عبور می کند که یکباره کلیه کالاهای موجود در چرخ حمل بار شناسایی شده و کل مبلغ کالاها نیز از کارت اعتباری مشتری که آن هم مجهز به برچسب RFID است بدون اینکه کارت از جیب مشتری خارج شود کسر می گردد. بر همین اساس در آمریکا و کانادا کلیه فروشگاههای Wall Mart ملزم شده اند که برای سال 2006 کارتن ها و پالتهای خود را مجهز به برچسب RFID نمایند.

متاسفانه دانش مربوط به تکنولوژی RFID در کشور ایران بسیار پایین است. و از طرفی نیاز صنعت کشور به این تکنولوژی, می­طلبد که افرادی متخصص به این تکنولوژی, ظرایف, مزایا, امکانات و قابلیت های آن به خوبی آشنا باشند و همچنین کاستی ها و کمبود های آن را نیز صادقانه به مشتریان ارائه کنند تا بهترین راه حل با کمترین هزینه برای مشتریان پیشنهاد شود.

 نتیجه گیری

     با توجه به مباحث فوق و افزایش روزافزون سرعت تغییرات در بازارهای جهانی, سازمانها برای کسب موفقیت در بازار-یعنی دستیابی به توان تحویل محصول با کیفیت, با کمترین هزینه و در کوتاهترین زمان ممکن به مشتری- چاره‌ای ندارند جز اینکه بین کلیه عوامل دخیل در تولید محصول خود-تامین‌کنندگان, تولیدکننده و توزیع‌کنندگان- ارتباطی تنگاتنگ و هماهنگ ایجاد نمایند. در این بین ساز‌و‌کارهای الکترونیکی با ورود خود به زنجیره‌های تامین, توانسته‌اند کارائی و اثربخشی این زنجیره‌ها را بسیار بالا ببرند و بدین جهت بسیار مورد توجه شرکتهای پیشرو در بازارهای جهانی قرار دارند. یکی از این ساز و کارها سیستم شناسایی توسط امواج رادیویی(RFID ) می باشد که می­تواند بستر اطلاعاتی مناسبی جهت ذخیره داده­های کالا و شناسایی آن در هر مرحله از زنجیره تامین فراهم نماید و به این ترتیب از عملیات اضافی و تکراری که سبب کند شدن فرآیند زنجیره تامین می شود بکاهد. این سیستم با استفاده از تواناییهای خود در ردیابی, انبارداری و مکانیزه کردن فعالیتها و ...می­تواند باعث کاهش هزینه­ها و درنتیجه کاهش قیمت تمام شده محصول گردد. همچنین می­تواند با افزایش سرعت و دقت, کاهش زمان پاسخگویی به مشتری, کاهش دوباره­کاریها و ... کیفیت و انعطاف­پذیری زنجیره را بهبود بخشد. بالاخره اینکه می­تواند با در اختیار قرار دادن اطلاعات مربوط به محصول در هر مرحله از زنجیره شفافیت و وضوح زنجیره بهبود بخشد.

منابع

1-Glover, Bill, (2006). "RFID Essentials", O'Reilly, '01',.
2-Omron, (2003). "RFID General Catalogue", '06',.
3-Finkenzeller , Klaus , (2003). "RFID Handbook" ,John Wiley&Sons ,.

4. Sweeney, P. J. (2005). II, RFID for DUMMIES, Wiley Publishing, Inc, Indianapolis, Indiana,.

5-Lee, H., Whang, S., (1998). Information Sharing In Supply Chains. Research Paper. Stanford University.

6-Simchi-Levi D., Kaminski P., Simchi-Levi E., (2000). Designing and Managing the Supply Chain, Concepts, Strategies and Case Studies. Irwin McGraw-Hill Higher Education, International Edition.

7-  chorafas d.n. (2001) integrating erp, crm, scm and smart material, auerbach, , crc press.

8- Narasimhan, R. and Kim, S,W.(2002) " Effect of supply chain integration on the relationship between diversification and performance: evidence from Japanese and Korean firms", journal of operation management, 20: 303-323.

9. http://electronics.howstuffworks.com/smart-label.htm

10. http://www.aimglobal.org/technologies/rfid/what_is_rfid.asp

11. http://www.samsys.com/default.php?alpha=company&beta=tech

12. intermec, white paper,"Supply Chain Rfid: How IT Works and Why IT Pays"

13-UPS Supply Chain Solutions,"Demystifying RFID in the Supply Chain An Overview of the Promise and Pitfalls"