فناوریهای شناسایی و ردیابی
بارکد ، RFID ، شناسایی با امواج رادیویی ، ردیابی ، ردگیری، ردیابی ماهواره ای ، GPS ، بینایی ماشین ، بیومتریک ، کارت هوشمند، سنسورفناوریهای شناسایی و ردیابی
بارکد ، RFID ، شناسایی با امواج رادیویی ، ردیابی ، ردگیری، ردیابی ماهواره ای ، GPS ، بینایی ماشین ، بیومتریک ، کارت هوشمند، سنسوردرباره تکنولوژی‌های باند وسیع
سرویس‌های چندرسانهای باندوسیع
سرویس‌های چندرسانهای باند وسیع به سرویس‌هایی گفته می‌شود که بر اساس تقاضای کاربرانی چون خانوارها، بنگاه‌ها و کاربران تلفن همراه، تولید و تحویل آنها می‌شوند. این سرویس‌ها شامل سرگرمی (فیلم‌ها، بازی‌های تعاملی و پخش تلویزیونی)، آموزش الکترونیکی و خودآموزی آن‌لاین است. این سرویس‌ها اصطلاحاً استریم نامیده می‌شوند. دلیل این نامگذاری تحویل محتوای این سرویس‌ها به‌صورت یک جریان پیوستة بلادرنگ از اطلاعات دیجیتالی به کاربر است.
مزیت اصلی این سرویس‌ها این است که به کاربر امکان می‌دهند که آنچه را که می‌شنود و می‌بیند کنترل کند؛ در این حالت کاربر چون دیگر مجبور نیست که برنامة خود را بر اساس برنامه‌های از پیش تعیین‌شدة سرویس‌های پخش تلویزیونی هماهنگ کند، طبیعتاً آزادی عمل بیشتری برای تنظیم برنامه‌های سرگرمی خود خواهد داشت.
این سرویس‌ها به دلیل اینکه مبتنی بر تقاضای کاربران مختلف هستند، اصطلاحاً "رسانة مبتنی بر تقاضا" نامیده می‌شوند. این مفهوم گسترة وسیعی از کاربردها از جمله فیلم، موسیقی، بازی‌های تعاملی، دروس دانشگاهی، تماس تلفنی - ویدئویی و وضعیت سبد سهام را در برمی‌گیرد.
این سرویس‌ها منابع درآمد جدیدی برای اپراتورها، فراهم‌آورندگان خدمات و صنعت رسانه ایجاد می‌کنند. این مزیت از طریق ایجاد نوع جدیدی از تعامل دوطرفه بین خدمات‌دهنده و مشتری به‌وجود می‌آید. به‌عنوان مثال، خدمات‌دهندگان می‌توانند مذاق کاربران را ردیابی و ثبت کنند و بر اساس این اطلاعات پیام‌های بازرگانی دلخواه کاربر را برای وی نمایش دهند. البته برای همگانی‌شدن این سرویس‌ها باید محتوایی غنی، برای طیف گستردة سلایق کاربران، در دسترس باشد.
رشد بازار این خدمات عمدتاً به سه عامل وابسته است: اول اینکه فراهم‌آورندگان محتوا که باید محتوایی متنوع تولید کنند؛ دوم فناوریهای جدید باند وسیع که باید دسترسی به باندوسیع را با هزینة کمتری ممکن سازند و سوم آگاهی عمومی. چالش اصلی توسعة این سرویس‌ها، همانند تمامی سرویس‌های باند وسیع این است که تا از آنها استفاده نشود مزیت‌شان برای کاربر آشکار نخواهد شد.
انقلابی که در کانال‌های تلویزیونی در دهه‌های 1980 و 1990 در ایالات متحده به وقوع پیوست مزایای زیادی برای مصرف‌کنندگان به‌همراه داشت. خانوارها دیگر مجبور نبودند که فقط از چند کانال تلویزیونی خاص استفاده کنند، بلکه می‌توانستند از بین صدها کانال که برنامه‌های سرگرمی، بازی، فیلم و هزاران برنامة متنوع دیگر را پخش می‌کردند، برنامه مورد نظر خود را انتخاب کنند. امروزه خانوارها با دسترسی باندوسیع می‌توانند تمامی کانال‌های مورد علاقة خود را به صورت آن‌لاین مشاهده کنند و اطلاعات و برنامه‌های مورد نیاز خود را با سرعت بالا دانلود کنند. موجی که استفاده از این کاربردها به وجود می‌آورد، تقریباً معادل همان موجی است که ظهور تلویزیون کابلی در ایالات متحده به وجود آورد.
در یک محاسبة نوعی در ایالات متحده، این مسأله ارزش‌افزوده‌ای در حدود 77 تا 142میلیارد دلار در سال برای آن کشور به همراه خواهد داشت.
DMB
DMB یک سرویس پخش چندرسانهای تعاملی سیار است که سرویس‌های باکیفیت صوت و داده را روی یک ابزار دستی یا از طریق وسیلة نقلیه در اختیار کاربر قرار می‌دهد. این سرویس نوع توسعه‌یافتة سرویس پخش صوتی دیجیتال (DAB) است. به‌وسیلة این سرویس می‌توان از طریق یک صفحة نمایش حداکثر 7 اینچی به سرویس‌های داده و صوت با کیفیت CD و نیز پخش HD سیار در سرعت حرکت حدود 200 کیلومتر بر ساعت دسترسی پیدا کرد. از لحاظ روش ارائه دو نوع "DMB زمینی" و "DMB ماهواره‌ای" وجود دارد. باند فرکانسی مورد استفاده در T-DMB (DMB زمینی) در حدود 200 مگاهرتز و برای S-DMB (DMB ماهواره‌ای) در حوالی 6/2 گیگاهرتز قرار دارد. هرچند که قیمت گوشی‌های این نسخه در مقایسه با گوشی‌های T-DMB بیشتر است، کرةجنوبی و ژاپن به عنوان اولین کشورهای بهره‌گیرنده از این سرویس بیشتر بر روی S-DMB تمرکز دارند. نیاز به نصب تجهیزاتی برای ایجاد پوشش درون ساختمان‌ها مشکل دیگر در کاربری S-DMB است. از لحاظ نوع سرویس این دو نسخه هیچ تفاوتی با هم ندارند، ولی قرار گرفتن باند فرکانسی تلویزیون‌های دیجیتال در محدودة قابل ارائه توسط S-DMB موجب استفادة بیشتر از آن شده است.
نهادهای استانداردسازی جهانی همچون ITU و ETSI در حال کار بر روی نسخه‌های جدید استانداردهای جهانی برای این سرویس هستند. نسخه‌هایی نیز برای ارائة سرویس در این حوزه توسعه یافته و در دسترس عموم قرار گرفته‌اند. صنعت DMB کرةجنوبی قصد دارد استانداردی را که خود در کشور کرةجنوبی توسعه داده است، در بدنة استاندارسازی نهادهای استانداردسازی چندملیتی همچون ITU و ETSI وارد کند و برای این سرویس در بازارهای خارج از کرةجنوبی مشتری بیابد. در حال حاضر استانداردهایی چون eureka-147 برای T-DMB و ITU-R-BO یا همان استاندارد E -system برای S-DMB متداول‌اند. سیستم‌های T-DMB اساساً مبتنی بر DAB و سیستم‌های S-DMB شبیه CDMA هستند.
زادگاه این سرویس همانند بسیاری از سرویس‌های باندوسیع کشور کرةجنوبی است. در واقع این کشور یک بستر آزمون برای سرویس DMB است. ارائة این سرویس در شهر سئول طبق برنامه‌ریزی‌ها تا نیمة سال 2005 به پایان رسیده است ]1[. پوشش تمام کشور نیز بعد از تغییراتی در تخصیص طیف فرکانس ملی از سال 2006 آغاز خواهد شد. در حال حاضر این کشور سه باند را در باند VHF برای ارائة این سرویس در نظر گرفته است. پیش‌بینی می‌شود که ارائة این سرویس در کرةجنوبی، تا سال 2010 سودی بالغ بر 4/11تریلیون وون در زمینة تولید، و 7/3تریلیون وون در زمینة تجهیزات و سرویس‌های ارزش‌افزوده برای این کشور ایجاد کند. ارائة این سرویس سیار رشد پخش دیجیتال را نیز تسریع خواهد بخشید و موج جدیدی در بازار محتوا به وجود خواهد آورد.
این سرویس یک رقیب جدی برای سرویس VOD سیار محسوب می‌شود. از آنجا که VOD بر روی شبکه‌های مبتنی بر CDMA ارائه می‌شود، به راحتی مقیاس‌پذیر نیست و با افزایش تعداد کاربران کیفیت آن کاهش می‌یابد. در صورتی‌که DMB با این مشکل مواجه نیست و در تعداد کاربران محدودیتی ندارد؛ چراکه واقعاً یک سیستم پخش تلویزیونی است.
WiBro
سرویس WiBro یک سرویس اینترنت بدون سیم در فرکانس 3/2 گیگاهرتز، با داشتن امکان جابه‌جایی است که دسترسی به پهنای باندوسیع (حداکثر 30 مگابیت‌برثانیه) را در هر جا و مکانی، چه متحرک و چه ثابت، در اختیار کاربر قرار می‌دهد. اشباع بازار تلفن ثابت، تلفن همراه و اینترنت باند وسیع ثابت، نیاز به یک نیروی پیشران بازار و نیز خلق بازارهای جدید را بیش از پیش مطرح می‌کند. سرویس WiBro پاسخی به این نیاز است. این سرویس که از طریق آن می‌توان با قیمت معقول و بدون‌سیم به اینترنت پرسرعت متصل شد، هم راحتی کاربر را به دنبال دارد و هم سرویس‌ها و کاربردهای جدیدی را به دنبال خواهد آورد.از یک دیدگاه می‌توان WiBro را در حوزة فناوریهای ارائة باندوسیع قرار داد. در این حالت می‌توان آن را قابل مقایسه با فناوریهای WiMax (مبتنی بر IEEE 802.16 d) و WLAN (مبتنی بر IEEE 802.16 a) دانست. در حالی‌که WLAN برای محدودة درون ساختمان و WiMax برای محدودة بیرون ساختمان بهینه شده‌اند، WiBro هم برای درون و هم برای بیرون ساختمان بهینه شده است. در ضمن WiBro، برای کاربران متحرک (حداکثر تا سرعت 60 کیلومتر در ساعت) نیز عمل می‌کند، در حالی‌که این ویژگی در WiMax و WiFi وجود ندارد.
این سرویس به‌زبانی دیگر، نسخه‌ای از استاندارد IEEE 802.16 e است، که زادگاه آن کشور کرةجنوبی است. در حال حاضر اپراتورهای این سرویس در کشور کرةجنوبی انتخاب شده‌اند و ارائة تجاری این سرویس از سال 2006 آغاز خواهد شد ]1[. انتظار می‌رود که ارائة این سرویس‌ها بتواند تا سال 2010 سودی بالغ بر 9/12تریلیون وون در زمینة تولید و 8/9تریلیون وون در زمینة تجهیزات و سرویس‌های ارزش‌افزوده برای کشور کرةجنوبی ایجاد کند. تعداد مشترکین این سرویس در کشور کرةجنوبی تا انتهای سال 2010 بالغ بر 10میلیون نفر پیش‌بینی می‌شود. در جدول2 مشخصات فنی WiBro ارائه شده است.
DsHN
سرویس‌های خانة دیجیتالی که به مجموعه‌ای از سرویس‌ها از جمله کنترل وسایل الکترونیک مصرفی، تلویزیون دیجیتال تعاملی، آموزش الکترونیکی و مراقبت‌های بهداشتی اطلاق می‌شود، در آینده‌ای نزدیک ارائه خواهند شد. به کمک این سرویس‌ها می‌توان از هر نقطه‌ای در خانه به اینترنت و سرویس‌های صوتی و تصویری دسترسی پیدا کرد و نیز وسایل الکترونیکی درون خانه را از بیرون خانه کنترل و یا با کمک یک web camera وضعیت درون خانه را پایش کرد.
نرخ‌های دادة مورد نیاز برای ارائة سرویس‌های خانة دیجیتالی در گسترة وسیعی قرار می‌گیرند. به عنوان مثال اتوماسیون خانه و سیستم‌های امنیتی به پهنای باند حداکثر تا 500 کیلوبیت‌برثانیه؛ اینترنت پرسرعت، خطوط تلفنی چندخطه و تماس تلفنی ویدئویی به پهنای باندی در حد 500 کیلوبیت تا 5 مگابیت‌برثانیه؛ و سرویس‌های پخش تلویزیونی استاندارد و کیفیت بالا عمدتاً به پهنای باندی بیش از 5 مگابیت‌برثانیه؛ و برای بهبود امکان ارائة سرویس‌های ویدئویی روش‌های کدینگ متفاوتی تابه‌حال ارائه شده است. در این روش‌ها که به ترتیب با کیفیت عبارتند از MPEG-1، MPEG-2 و H.26L، روش دوم در حدود 40-30درصد نسبت به روش اول، و روش سوم در حدود 2 برابر نسبت به روش دوم دارند.
در بحث خانة دیجیتال نکات ظریف بسیاری مطرح هستند. از جمله اینکه در یک خانة آپارتمانی دیجیتال بسیاری از وسایل از نوع یکسان باید بتوانند به صورت همزمان فعالیت کنند؛ لایه‌های فیزیکی زیادی از سیمی و بدون سیم باید بتوانند باهم تعامل داشته باشند؛ و انواع مختلف محتوا باید حتی تا موقعی که مصرف می‌شوند نیز در مقابل کپی محافظت شده باشند، یک خانة دیجیتال یک "محیط دسترسی اشتراکی" است و باید "حریم شخصی" افراد در آن به طور کامل رعایت شود؛ در ضمن باید هزینة دسترسی به سرویس‌های خانة دیجیتال به اندازه‌ای معقول باشد که امکان دسترسی عموم فراهم باشد.
این سرویس به دلیل ارتباطش با بخش‌های مختلف اقتصادی از جمله مخابرات، ساختمان، پخش تلویزیونی و صنعت الکترونیک اثرات قابل توجهی بر اقتصاد ملی خواهد داشت.
همانند بسیاری از سرویس‌های مخابراتی این سرویس برای اولین بار جزء برنامه‌های دولت کرةجنوبی قرار گرفت ]1[. این کشور تا انتهای سال 2005 حدود 2 میلیون خانه و تا انتهای سال 2007 حدود 10 میلیون خانه (60درصد کل خانوارهای کشور کرةجنوبی) را به سرویس‌های خانة دیجیتال مجهز خواهد کرد. دولت کرةجنوبی، برای تشویق صنعت، وام‌های کم‌بهره در اختیار آنان قرار خواهد داد. انتظار می‌رود که ارائة این سرویس‌ها تا سال 2010 سودی بالغ بر 110تریلیون وون در بخش تولید و 73تریلیون وون در بخش تجهیزات و سرویس‌های ارزش افزوده برای کشور کرةجنوبی به ارمغان آورد.
تله‌ماتیک
تله‌ماتیک یک سرویس چندرسانهای است که مجموعة سرویس‌های سرگرمی، اطلاعات ترافیک، اطلاعات شهری، اطلاعات مراکز اضطراری و سایر سرویس‌های مرتبط را درون وسایل نقلیه در اختیار کاربران قرار می‌دهد. این اطلاعات بر اساس موقعیتی که وسیلة نقلیه در آن قرار دارد، به‌روز می‌شوند. سرویس‌های تله‌ماتیک که برای حوزه‌های مخابرات و خودرو یک سرویس ارزش‌افزوده محسوب می‌شوند، اینترنت را به کمک شبکه‌های سیمی، بدون‌سیم و پخش تلویزیونی وارد وسایل نقلیه می‌کند.
این سرویس نیز برای اولین بار در کشور کرةجنوبی ارائه شده است. پیش‌بینی می‌شود که این فناوری تا انتهای سال 2005 حدود 750هزار مشترک و تا انتهای سال 2007 حدود 4میلیون مشترک جذب کند ]1[. البته هنوز کارهایی برای سیستماتیک‌کردن فرایند انتقال اطلاعات ترافیک، نقشة راه‌ها و توریسم و نیز نظام تعرفه‌گذاری این فعالیت‌ها باید انجام شود. برای جلب توجه عمومی به این سرویس‌ها پروژه‌هایی به صورت آزمایشی در جاهای مختلف راه‌اندازی شده است. انتظار می‌رود که ارائة این سرویس تا سال 2010 سودی بالغ بر 9/5تریلیون وون در بخش خدمات و 9/16تریلیون وون در بخش تجهیزات برای کشور کرةجنوبی به بار آورد. امید است که با ارائة این سرویس هزینه‌های اقتصادی و اجتماعی و ترافیک‌های غیرضروری شهری به شکل قابل توجهی کاهش یابد.
RFID
RFID یک فناوری سنسوری است که با استفاده از برچسبی بر روی محصولات اطلاعات روی آنها و نیز اطلاعات محیطی (درجة حرارت، میزان رطوبت و یا اطلاعات بهداشتی در مورد فاسد یا سالم‌بودن مواد غذایی) را تشخیص می‌دهد. این فناوری در حال حاضر بسیار شبیه به فناوری بارکُد است. ولی در آینده موارد استفادة آن و نیز اطلاعات فراهم‌شده توسط آن به‌طور کامل متحول خواهند شد.
بارکُدها توسط یک لیزر به‌صورت نوری اسکن می‌شوند. در بارکُد از کُدهای عددی و حرفی برای شناسایی محصول استفاده می‌شود.
در RFID شناسه‌ها تا حدودی شبیه بارکُد هستند، ولی عمل خواندن با استفاده از امواج رادیویی صورت می‌گیرد. از سوی دیگر، دیگر نیازی نیست که عمل خواندن در امتداد خط دید صورت گیرد، بلکه در هر نقطه‌ای در فاصلة حدوداً 100 متری این کار امکان‌پذیر است. اطلاعاتی که در بارکُد قابل انتقال هستند، می‌توانند تا حداکثر 30 بایت افزایش یابند، در حالی‌که این رقم برای RFID تا حدود 125 کیلوبایت یا 1 مگابیت قابل افزایش است. در ضمن شناسه‌ها باید علاوه‌بر داشتن قابلیت خواندن، به دفعات نیز قابل نوشتن باشند. ساده‌ترین کاربرد این فناوری در فروشگاه‌های خرده‌فروشی است. در این فروشگاه‌ها برای هر محصول تنها یک بیت استفاده می‌شود و در درب خروجی وضعیت این بیت از لحاظ مجاز بودن محصول برای خروج از فروشگاه چک می‌شود.
انتظار می‌رود که از این تکنولوژی به صورت وسیعی زندگی روزمرة ما (در زمینه‌هایی چون شبکه‌سازی خانه‌ها، بنادر، پایانه‌های اخذ عوارض، کارت‌های هوشمند، کاربردهای امنیتی و توزیع کالاها) استفاده شود.
بازة فرکانسی مورد استفاده در این فناوری بسته به جدول تخصیص فرکانس هر کشور دارد. طبعاً سیگنال‌های با فرکانس پایین فاصلة بیشتری را پوشش می‌دهند و به راحتی در اشیاء نفوذ می‌کنند. مشکل عمده در فرکانس‌های پایین، پایین‌بودن نرخ بیت قابل استفاده است. در فرکانس‌های بالا مسأله دقیقاً بر عکس است. هر چند که در حال حاضر اختلاف فراوانی در باند فرکانسی تخصیص‌یافته در بین کشورهای مختلف وجود دارد، ولی یک ارادة واحد جهانی برای یکسان‌کردن این باند تا سال 2010، مصمم است.
عاملی که سرعت به‌کارگیری این فناوری را افزایش می‌دهد گرایش بنگاه‌های غول‌پیکر خردة فروشی جهان برای استفاده از این فناوری است. البته تاکنون قیمت بالای برچسب‌های مورد استفاده در مقایسه با بارکُد مانع همگانی‌شدن این فناوری شده بود.
به‌رغم تمایل فراوانی که برای استفاده از این فناوری وجود دارد، هنوز مسائل چالش‌برانگیز زیادی حل‌نشده باقی مانده‌اند. مسألة اول قیمت‌های بالای این فناوری است. مسألة دوم تدوین پروتکل‌های مختلف توسط مراکز مختلف است که باید برای ایجاد همگونی و نیز تعامل آنها چاره‌ای اندیشید. مسألة سوم و مهمتر از همه زیرساخت باندوسیع مورد نیاز برای این فناوری است که در صورت فراهم‌بودن توسعة آن را با مشکل مواجه خواهد کرد.
بر اساس پیش‌بینی‌ها استفادة همگانی از این سرویس تا انتهای سال 2005 به اوج خود خواهد رسید. به‌عنوان مثال استاندارد 433 مگاهرتز این فناوری در کرةجنوبی رواج یافته است ]1[. نسخة سیار این فناوری نیز به‌زودی ارائه خواهد شد. توسعة این سرویس نیز در دستور کار کشور کرةجنوبی قرار گرفته است و این کشور انتظار دارد با استفادة همگانی این سرویس تا سال 2010 سودی بالغ بر 7/7تریلیون وون در تولید کالا و خدمات ایجاد کند.
VoD
سرویس VoD امکان انتخاب و تماشای تصاویر ویدئویی را به صورت تعاملی به کاربران می‌دهد. یک سیستم VoD نوعی شامل یک سِروِر ویدئو، یک شبکة مخابراتی و یک واسط کاربر است. سِروِر مورد نظر حجم زیادی تصویر دیجیتال را به صورت فشرده ذخیره می‌کند و بنا به درخواست کاربر روی شبکة مخابراتی توزیع می‌کند. واسط کاربر نیز تلویزیون را به شبکه مخابراتی وصل می‌کند. سیستم‌های VoD در سرگرمی‌های خانگی، کتابخانة دیجیتال مراکز آموزش ارتباطات راه دور، خرید از راه دور و پزشکی از راه دور استفاده می‌شوند.
فیلم‌های قرار گرفته در سرورها عمدتاً 90 الی 120 دقیقه‌ای و با فرمت MPEG-2 هستند و برای نمایش بلادرنگ آنها نیاز به پهنای باند حداقل 5/1مگابیت‌بر ثانیه است. ذخیره‌سازی یک فیلم دوساعته با این کیفیت نیاز به 3/1گیگابایت فضای حافظه دارد. خاصیت تعاملی این سرویس نگه‌داشتن، جلوبردن، عقب‌بردن، پرش از پیام‌های بازرگانی ذخیره‌سازی برای مشاهدة بعدی و تماشای ویدئو در هر زمانی و در هر مکانی و با هر ویژگی تعاملی را برای کاربر ممکن می‌سازد.
سرویس VoD برای اولین بار در سال 1990 در کشور هنگ‌کنگ ارائه شد. از آنجا که این فناوری در آن سال‌ها هنوز بالغ نشده بود و بسیاری از مردم به پرداختن وجه در ازای دریافت تصاویر تلویزیونی عادت نداشتند، این سرویس نتوانست مشتریان قابل توجهی داشته باشد. شرکت ارائه‌کنندة این سرویس متحمل زیان سنگینی شد و ارائة سرویس را در سال 2000 متوقف کرد. تنها با پیشرفت‌های اخیر در فناوریهای باندوسیع و فناوریهای ذخیره و بازیابی داده‌های با حجم زیاد بود که این سرویس در دسترس همگان قرار گرفت. طی چند سال اخیر نیز سرمایه‌گذاری‌های قابل توجهی برای ارائة این سرویس انجام شده است؛ بخش عمدة این سرمایه‌گذاری توسط اپراتورهای تلویزیون کابلی انجام شده است. بر اساس یک براورد سود حاصل از این سرویس‌ها در ایالات متحده در سال 2008 بالغ بر 71میلیارد دلار خواهد بود ]2[.
مأخذ:
1- Ministry of Information and Communications, Republic of Korea, “The IT839 Strategy,” www.mic.gov.kr, 2004.2- D. Lieberman “Cable could rule if it plays its cards right,” USA Today, Jan. 23, 2005.
