فناوریهای شناسایی و ردیابی
بارکد ، RFID ، شناسایی با امواج رادیویی ، ردیابی ، ردگیری، ردیابی ماهواره ای ، GPS ، بینایی ماشین ، بیومتریک ، کارت هوشمند، سنسورفناوریهای شناسایی و ردیابی
بارکد ، RFID ، شناسایی با امواج رادیویی ، ردیابی ، ردگیری، ردیابی ماهواره ای ، GPS ، بینایی ماشین ، بیومتریک ، کارت هوشمند، سنسوراستانداردهای بارکد
کد میله ای ( بار کد BAR CODE)
کدهای میله ای از جمله مکانیسم های ورود ( و خروج ) اطلاعات هستند که امروزه در جهان کاربردهای فراوانی یافته اند.مهم ترین زمینه های استفاده از کدهای میله ای ، شناسایی کالا و حسابداری آنها در صنایع ، انبارها ، فروشگاه ها و یا امور مربوط به کتابخانه ها و آرشیوها ، امنیت ورود و خروج پرسنل و ... است.
کدهای میله با شکل میله های عمودی سایه و روشن در کنار هم قرار می گیرند به طوری که در فاصله خطوط میله ای چاپ شده فضا های خالی سفید وجود دارند و به نوعی تبدیل به شماره رمزدار می گردند.
کدهای میله ای مجموعه ای از اطلاعات حرفی و یا عددی هستند که به صورت میله های روشن و تاریک نمایش داده می شوند و شامل اطلاعاتی از قبیل قیمت ، نام محصول ، سازنده ، وزن ، تاریخ ساخت ، تاریخ انقضاء و غیره می باشند که خطوط مزبور اطلاعات متعددی را در خود ذخیره کرده اند. به طوری که پیشتر گفته شد، کدهای میله ای انواع و اقسام زیادی دارند که هر یک نوع خاصی از اطلاعات را در خود ذخیره کرده و نمایش می دهند. به همین دلیل الگوهای خاصی برای نمایش این گونه اطلاعات مورد استفاده قرار می گیرند. هر کد میله ای تشکیل شده از میله های سیاه و فضای خالی بین آنها که با عبور نور کوچک از روی فضاهای خالی و سیاه متناظر با پهنای فضاهای موجود، خوانده و رمز گشائی می شوند.
دستگاه اسکنرScanner یا کد میله ای خوان ، علائم الکتریکی (سیگنال) مناسب با آن را تولید می کند که این علائم و نشانه ها توسط دستگاه های کشف رمز تبدیل به اعداد و حروفی می گردند که مقصود اصلی از کدهای میله می باشند.
امروزه از انواع سیستم ها و استانداردهای متعدد فن آوری کد میله ای در سطح جهانی استفاده می کنند ( در کشور ایران هنوز به گونه ای که لازم است کاربرد این سیستم و استانداردهای آن شناخته نشده و در وسعت زیاد به کار گرفته نشده است ) . تولید کنندگان خارجی از این استاندارد ها برای شماره گذاری انواع محصولات و تولیدات خود استفاده می کنند. زیرا قادر هستند عملیات جاری خود را روشمند انجام دهند و در انجام اموری نظیر کنترل کیفی ، کنترل ابزار ، هزینه یابی کار انجام شده ، محاسبه قیمت تمام شده ، پیگیری کار در حال انجام ، دریافت سفارش ، ارسال کالا ، دریافت کالا و ده ها مورد دیگر از آن بهره گیرند.
استفاده از سیستم شماره گذاری کالا به روش کد میله ای نیاز به تخصص و تجهیزات و دستگاه های مخصوص دارد. به طوری که بدون داشتن هر یک از آنها صاحبان صنایع و تولید کنندگان کالاها قادر به استفاده و بهره مندی از آن نخواهند بود. دستگاه ها و تجهیزات رایانه ای که بطور کلی برای چاپ ، خواندن ، رمزگشائی و انتقال اطلاعات کشف شده کد میله ای مورد نیاز است به چهار دسته تقسیم می گردند که در ذیل به شرح مختصر هر یک از آنها پرداخته می شود.
دستگاه های چاپ کد میله ای ( چاپگر ها)
این نوع دستگاه ها عمدتاً با استفاده از نرم افزار مناسب از طریق سیستم حرارتی و مصرف میله های مخصوص ، کد میله ای مورد نظر استفاده کنندگان را به همراه توضیحات و اطلاعات لازم چاپ و تولید می کنند. چاپ کاغذی یا بر حسب کد میله ای از جمله تولیدات این دستگاه ها می باشند.
دستگاه های کد میله ای خوان
در ابتدا از دستگاه های کد میله ای خوان با تجهیزات پرتوهای نور مادون قرمز استفاده می شد. ولی در حال حاضر با پیشرفت و توسعه فن آوری پرتوهای لیزری جانشین پرتوهای نور مادون قرمز گردیده است. بطور کلی دستگاه های کد میله ای خوان پس از تشخیص الگوهای کد میله ای و تبدیل آنها به الگوهای عددی ، این الگوهای عددی را به دستگاه کشف رمز ارسال می دارند.
دستگاه های کشف رمز
این دستگاه ها در انواع و اندازه های مختلف با توانمندی های گوناگون ساخته شده و وجود دارند. دستگاه کشف رمز بر اساس سیستم استفاده شده در کد میله ای ، آنها را کشف رمز کرده و اطلاعات رمز شده را به دست می آورد.
تجهیزات انتقال اطلاعات
قابلیت انتقال اطلاعات از دستگاه های متعدد کد میله ای خوان در یک مرکز ، وجود دارد که قادرند آنها را به یک رایانه متصل کنند. بنابراین پس از انجام مراحل فوق از طریق این تجهیزات و دستگاه ها، اطلاعات به رایانه منتقل می گردند.
استانداردهای کد میله ای
در حال حاضر سیستم های مختلفی برای کدهای میله ای وجود دارند که بطور کلی از سه نوع استاندارد رایج تبعیت می کنند . این استانداردها عبارتند از :
1-Universal product Code:UPC-
2-National Retail Merchants Association;NRMA-
3- Europian Artical Number ; EAN/JAN-
انواع سیستم های کد میله ای در قالب استانداردهای فوق الذکر در اغلب کشورهای دنیا مورد استفاده قرار می گیرند و دارای کاربرد و کارآیی مناسبی نیز هستند. کدهای میله ای عموماً به شکل زیر طراحی می گردند و شامل فضای خالی ، شروع کاراکتر ، خصوصیات کاراکتر و خاتمه کاراکتر می باشند.
خصوصیات کدهای میله ای عموماً به طول و پهنا و باریک بودن و فضاهای خالی بین آنها مربوط می شوند. کیفیت کدهای میله ای به دقت در ابعاد و کیفیت به هنگام چاپ و شدت شفافیت در چاپ کدهای میله ای به منظور خواندن اطلاعات، مربوط می گردند. انواع سیستم های کد میله ای رایج به شرح صفحات بعدی می باشند.
1- سیستم کد میله ای UPC-A
این سیستم برای تولید رمزهای عددی به کار می رود. در آمریکا و کانادا تمام کالاهائی را که دارای شماره ثبت جهانی یا محلی هستند با این کد میله ای مشخص می شوند. همان گونه که در شکل زیر مشاهده می شود، جمعاً یازده رقم اعداد صفر تا 9 در این رمز می تواند وجود داشته باشد که به دلیل ثابت بودن شکل آن ، تعداد ارقام را نمی توان به صورت دلخواه تغییر داد.
2- سیستم کد میله ای UPC-E
این سیستم کد میله ای برای بسته بندهای کوچک کالا مناسب است. این سیستم دارای یک رقم آزمون و ده رقم اعداد مربوط به شماره سازنده کالا و شماره محصول می باشد. روش تولید این نوع رمز این گونه است که ابتدا ارقام موجود در رمز را به همراه رقم آزمون Checksum در شش کاراکتر فشرده می گردد، سپس این شش کاراکتر به الگوهای میله ای تبدیل می شود.در زیر نمونه ای از شکل کد میله ای UPC-E نشان داده می شود.
3- سیستم کد میله ای EAN/JAN-13
این سیستم که بنام JAN نیز خوانده می شود برای رمز گذاری محصولاتی که هویت کشورهای سازنده آنها نیز باید مشخص شود به کار می رود. رمز کشور سازنده به صورت بخشی از رمز کالا توسط کد میله ای نمایش داده شده و مشخص می گردد. شکل کلی زیر برای رمزهای سیستم EAN/JAN-13 تعریف شده است.
(کاراکتر تطبیق – عدد آزمون) ( اطلاعات کالا) ( کد کشور سازنده)
(1 رقم ) (10 رقم) ( دو رقم )
برای چاپ « هر مقدار یک » دو نقطه تیره و برای « هر مقدار صفر» دو نقطه سفید چاپ می گردد. با تکرار این الگو یک کد میله ای در سیستم EAN/JAN-13 به شکل زیر خواهیم داشت. ایران نیز این سیستم را مورد استفاده قرار می دهد.
4- سیستم کد میله ای EAN/JAN-8
این نوع سیستم را برای تولید رمزهای عددی که دو رقم کد کشور سازنده کالا به همراه پنج رقم داده و یک رقم آزمون Checksum تشکیل شده است به کار می برند. طریقه شماره گذاری و نحوه چاپ آن مشابه سیستم کد میله ای EAN/JAN-13 می باشد. در ذیل یک نمونه کد میله ای EAN/JAN-8 نمایش داده می شود.
5- سیستم کد میله ای 3 از 9 استاندارد (Standard 3 of 9)
این سیستم برای تولید کدهای میله ای که حاوی اطلاعات حرفی و عددی است به کار می رود. در این سیستم هر کاراکتر شامل 9 میله تیره و روشن است که پنج میله روشن و چهار میله تیره در هر کاراکتر موجود است.
این رمز در سال 1980 معرفی شده است. نمونه ای از کد میله ای تولید شده با این روش در زیر مشاهده می شود.
6- سیستم کد میله ای 2 از 5 (Interleaved)
این رمز در سال 1968 ساخته و معرفی شده است . این نوع کد از 5 میله یا 5 فضای خالی برای نمایش هر کاراکتر استفاده می کند. به این ترتیب که 2 تا اینها همیشه پهن و باقیمانده باریک تر خواهند بود. مفروضات 2 به 2 رمزگذاری می شوند و اولین علامت از هر جفت به عنوان میله و دومی به عنوان فضای خالی خواهد بود که در رقم (digit) اولیه قرار می گیرد. رمز 2 از 5 یک رمز صنعتی مشهوری برای مفروضات عددی است زیرا حجم اطلاعات زیادی را در مقایسه با دیگر سیستم ها ارائه می کند( تا 18 حرف در اینچ).
هم چنین این رمز گذاری در عمده و خرده فروشی ها مورد استفاده قرار می گیرد. در ذیل نمونه ای از شکل سیستم کد میله ای 2 از 5 مشاهده می شود.
7- سیستم کد میله ای CODABAR
این نوع رمزگذاری بین 5 تا 9 و 6 حرف مخصوص است. این رمز شامل 4 خط میله و 3 فضای خالی برای حرف و 4 حرف شروع و قطع برای تغییر نوع مفروضات دارد. یکی از میله ها و یکی از فاصله ها پهن است و دارای تعداد کل 12 عدد کلمه رمز است .چهار کلمه رمز اضافی با استفاده از سه میله پهن به دست می آیند و چهار تای دیگر با استفاده از یک میله پهن و دو فاصله پهن. این نوع رمز در کتابخانه ها و بانک های خون مورد استفاده قرار می گیرند. در زیر یک نمونه از شکل سیستم کد میله Codabar نمایش داده شده است .
بطور کلی هفت نوع سیستم فوق دارای کارآیی و کاربرد بیشتری از سایر روش هایی می باشد که در دنیا وجود دارند و مورد استفاده قرار می گیرند.تعدادی دیگر از سیستم های کد میله ای به شرح زیر می باشند.
1- سیستم کد میله ای 93 (CODE 93)
این رمز که در سال 1982 معرفی شده است 9 بخش و سه جفت میله و فاصله بعلاوه یک مجموعه 47 کاراکتری و یک کلمه رمز توقف (Stop) دارد.
2- سیستم کد میله ای 128(CODE 128)
این رمز در سال 1981 معرفی شده است . یازده واحد و سه جفت میله و فاصله دارد. این رمز 105 کاراکتر به علاوه یک کلمه رمز توقف (Stop) دارد.
3- سیستم کد میله ای 49 (CODE 49)
این رمز که در سال 1987 معرفی شده است و شانزده واحد و چهار جفت میله و فاصله دارد.
4- سیستم کد میله ای 16K (CODE 16K)
این رمز در سال 1988 معرفی شده است و بر اساس کد میله ای CODE 128 گسترش و توسعه یافته است.
5- سیستم کد میله ای 39 (CODE 39)
رمز 39 از 9 جزء استفاده می کند که متشکل از 5 خط میله و 4 فضای خالی بین آن است و می توان اعداد صفر تا 9 ، حروف A-Z و هفت کاراکتر مخصوص را با آن نشان داد.
6- سیستم کد میله ای Ident Code
این رمز در سال 1989 معرفی شده است که بر اساس کد میله ای 39 گسترش یافته است.
7- سیستم کد میله ای PDF 417
این رمز در سال 1989 معرفی شده است و بر اساس رمز جدید (U,K) با 17 واحد و چهار جفت میله و فاصله است.
سایر سیستم های کد های میله ای که مورد استفاده قرار می گیرند و فقط به ذکر نام آنها اکتفا می شود عبارتند از:
الف: 11 CODE
ب : 3 از 9 پیشرفته ( Extended 3 of 9)
ج: Codabar 14 digit-35 PACE
د: Plessey
برگرفته از خبرنامه انفورماتیک - نشریه خبری تخصصی شورای عالی انفورماتیک - شماره 51 - سال 71 - ص 50
