نظام ملی شماره گذاری کالا و خدمات ایران امروز به اختصار ایران کد نامیده می شود. این نظام ملی با تهیه و تصویب آیین نامه قانونی توسط هیات وزیران به طور جدی کار خود را در قالب مرکز ملی شماره گذاری کالا و خدمات ایران به عنوان یکی از زیر مجموعه های وزارت بازرگانی و معاونت امور اقتصادی این وزارتخانه از آذر ماه 85 آغاز کرد.
ارکان تشکیل دهنده این نظام ملی به دو دسته تقسیم می شوند:
1) کد ملی کالا: شاید معروف ترین محصول ایران‌کد را بتوان کد 16 رقمی محصولات دانست. این کد از سه بخش تشکیل شده است: بخش اول هفت رقم است و بیان می‌کند که محصول مورد نظر از چه نوعی است و به چه گروهی از انواع محصولات در نظام طبقه بندی ملی کالا تعلق دارد. بخش دوم آن پنج رقم است و بیان می‌کند که این محصول را چه کسی عرضه می‌کند. بخش سوم چهار رقم است و مشخصات مورد نظر عرضه‌کننده برای توصیف و نام‌گذاری محصول را بیان می‌کند که براساس الگوهای استاندارد برای توصیف محصول صورت می‌پذیرد. در واقع ایران‌کد یک استاندارد شناسایی، توصیف و نام‌گذاری کالا را در سطح ملی ایجاد می کند و توسعه می‌دهد.
2) پرتال ملی کالا: پرتال ملی کالا یک پرتال مجازی و الکترونیکی جامع است که کلیه کالا و خدمات موجود در کشور به تدریج روی آن قابل مشاهده خواهد بود. در واقع تمام کالاهایی که کد ملی کالا(ایران کد) را دریافت می کنند روی پرتال ملی کالا نیز یک غرفه الکترونیک دریافت می کنند که می توانند کالاهای خود را روی آن نمایش دهند. هر نوع کالا به تناسب اینگه چه باشد به گروههای اصلی و زیرگروههای تخصصی تقسیم می شود که کاربر با توجه به نیازی که به یک نوع کالا – هر قدر ریز و تخصصی – هم که باشد ، از طریق دالان هایی که در پرتال تعبیه شده ، می تواند به آن کالا دسترسی یابد. در این حالت وی می تواند کلیه تولیدکنندگان یا عرضه کنندگان مثلا یک پیچ را که در سطح کشور محصول مورد نظر را عرضه می کنند به طور یکجا مشاهده کند ، قیمت ، کیفیت ، پراکندگی جغرافیایی و سایر پارامترهای مورد نظر خود را مقایسه کرده و در نهایت با صرف کمترین وقت و هزینه با عرضه کنندگان کالا ارتباط برقرار نماید.
مزایا:
به طور اجمالی پیوستن کلیه جامعه تولیدی – توزیعی و تجاری کشور(اعم از صادرکننده و واردکننده کالا) به ایران کد مزایای زیر را دارد:
- هزینه تولید ، خرید ، حمل و نقل ، انبارداری ، بازاریابی ، فروش و ... را کاهش می دهد.
- امکان ورود کالاهای ایرانی به برخی بازارهای هدف غیر قابل دسترسی را فراهم می‌کند.
- سیستم اقتصادی کشور را شفاف و جلو تقلب در تولید ، فروش و تجارت کالا و خدمات را می گیرد.
- زمینه لازم جهت تحقق حقوق مصرف کننده را فراهم می نماید.
- کلیه کالاها و خدمات تولیدی کشور را دارای زبان مشترک کرده و بدین ترتیب جلو برداشتهای سلیقه ای از قوانین و رویه های اداری معمول فعلی را می گیرد.
- تجارت را تسهیل و تجارت الکترونیک را رواج می دهد.
- جلو قاچاق کالا را به آسانی و با شناسایی کالاهای مجاز از غیر مجاز با ملاک "ایران کد داشتن" را می گیرد.
- از خریدهای غیر ضرور به ویژه در بخش دولتی جلوگیری و جلو خروج ارز را می گیرد.
- امکان استفاده از حداکثر توان داخلی در تولید یا فروش کالاها را فراهم می کند. بسیار پیش آمده که گاها کالایی در داخل کشور تولید می شده اما نیازمند خرید آن کالا از این تولید بی خبر بوده است.
- واسطه ها را حذف می کند و هزینه مبادله را کاهش می دهد و ...
اقدامات قانونی:
مطالعه آیین نامه قانونی ایران کد نشان می دهد که دولت از سال 1388 محدودیتها و الزاماتی را برای جامعه اقتصادی کشور برای پیوستن به نظام ملی شماره گذاری کالا و خدمات – ایران کد- مقرر کرده است. لذا توصیه می شود محتوای این آیین نامه به طور کامل مطالعه گردد. اما اجمالا یادآوری می شود که بر اساس این آیین نامه تمدید یا صدور کارت بازرگانی ، دریافت مشوقهای صادراتی ، ثبت سفارش و خریدهای بزرگ و متوسط کلیه دستگاههای دولتی از اشخاص حقیقی یا حقوقی که ایران کد دریافت نکرده باشند ، از سال 1388 مقدور نخواهد بود.
